An exploration of victim blaming in ‘medically unexplained symptoms’: Neoliberalism and the need to justify the self, group and the system

ABSTRACT

Narratives within mainstream psy disciplines around ‘medically unexplained symptoms’ (MUS), as constructed through (bio)psychosocial theorising, have been charged with promoting victim blaming. Psychosocial discourse and practice within this field are also critiqued on grounds of inadequate empirical support and associated with patient harms, yet (bio)psychosocial hegemony persists. Understanding what drives current practice and attendant victim blaming in the field of MUS is therefore important in challenging dominant discourse and changing psychotherapy practice, thus precluding patient harm. In this article, practitioner psychology is explored through a critical lens, locating this within a context of organisational and biopolitical influences which likely reinforce mainstream theory and practice. It is argued that victim blaming tendencies within dominant discourse around MUS may serve relational, existential and epistemic needs for practitioners and social actors more broadly, alongside fulfilling a need to assert moral value in the face of social injustices that threaten the neoliberal ‘just world’ view. In other words, (bio)psychosocial constructions of MUS satisfy society’s need to create and ascribe to a shared reality, dominated by a belief in a just, meaningful and relatively predictable world that justifies the status quo. Critical reflexivity is emphasised as a starting point for transforming practice.

ABSTRAKT

Narrative innerhalb der etablierten psychiatrischen Disziplinen rund um “medizinisch unerklärliche Symptome” (MUS), wie sie durch (bio)psychosoziale Theorien konstruiert werden, wurden beschuldigt, die Schuldzuweisung an die Opfer zu fördern. Psychosoziale Diskurse und Praktiken in diesem Feld werden ebenfalls aufgrund unzureichender empirischer Belastbarkeit kritisiert und mit Patientenschäden in Verbindung gebracht, dennoch besteht die (bio)psychosoziale Hegemonie fort.

Es ist daher wichtig zu verstehen, was die aktuelle Praxis und das damit verbundene Victim Blaming im Bereich der MUS antreibt, um den vorherrschenden Diskurs in Frage zu stellen und die Psychotherapiepraxis zu verändern und so Schaden für die Patienten auszuschließen. In diesem Artikel wird die Psychologie der Praktiker durch eine kritische Linse untersucht und in einem Kontext organisatorischer und biopolitischer Einflüsse verortet, die wahrscheinlich die Mainstream-Theorie und -Praxis verstärken.

Es wird argumentiert, dass Tendenzen zur Schuldzuweisung von Opfern innerhalb des dominanten Diskurses um MUS relationale, existenzielle und epistemische Bedürfnisse von Praktiker*innen und sozialen Akteur*innen im weiteren Sinne bedienen können, während sie gleichzeitig das Bedürfnis erfüllen, moralische Werte angesichts sozialer Ungerechtigkeiten zu behaupten, die die neoliberale Sicht der “gerechten Welt” bedrohen.

Mit anderen Worten, (bio)psychosoziale Konstruktionen von MUS befriedigen das Bedürfnis der Gesellschaft, eine gemeinsame Realität zu schaffen und ihr zuzuschreiben, die von einem Glauben an eine gerechte, sinnvolle und relativ vorhersehbare Welt dominiert wird, die das Selbst und breitere soziale Systeme rechtfertigt. Kritische Reflexivität wird als Ausgangspunkt für die Transformation der Praxis betont.

RESUMEN

Las narrativas dentro de las principales disciplinas psicológicas en torno a los “síntomas médicamente inexplicables” (SMI), construidos a través de la teoría (bio) psicosocial, se han encargado de promover la culpabilización de la víctima. El discurso y la práctica psicosocial dentro de este campo también son criticados por motivos de apoyo empírico inadecuado y asociados con daños al paciente, sin embargo, persiste la hegemonía (bio) psicosocial. Por lo tanto, comprender qué imgpulsa la práctica actual y culpar a la víctima en el campo de SMI es importante para desafiar el discurso dominante y cambiar la práctica de la psicoterapia, evitando así el daño al paciente. En este artículo, la psicología profesional se explora a través de una lente crítica, ubicando esto dentro de un contexto de influencias organizativas y biopolíticas que probablemente refuercen la teoría y la práctica dominantes. Se argumenta que las tendencias de culpabilización de la víctima dentro del discurso dominante en torno a SMI pueden servir a las necesidades relacionales, existenciales y epistémicas de los profesionales y actores sociales en general, junto con la necesidad de afirmar el valor moral frente a las injusticias sociales que amenazan la visión neoliberal del “mundo justo”. En otras palabras, las construcciones (bio)psicosociales de SMI satisfacen la necesidad de la sociedad de crear y adscribirse a una realidad compartida, dominada por la creencia en un mundo justo, significativo y relativamente predecible que justifica el yo y los sistemas sociales más amplios. La reflexividad crítica se enfatiza como un punto de partida para transformar la práctica.

RIASSUNTO

Le narrazioni all’interno delle discipline psichiche tradizionali sui “sintomi medicalmente inspiegabili” (MUS), come costruite attraverso la teoria (bio)psicosociale, sono state accusate di promuovere la colpevolizzazione delle vittime. Sebbene il discorso e la pratica psicosociale in questo campo siano stati criticati, sulla base di un supporto empirico inadeguato e associati a danni ai pazienti, l’egemonia (bio)psicosociale ancora persiste. Comprendere ciò che guida la pratica attuale e la conseguente colpevolizzazione delle vittime nel campo della MUS è quindi importante per sfidare il discorso dominante e cambiare la pratica psicoterapeutica, precludendo così danni al paziente. In questo articolo, la psicologia del professionista viene esplorata attraverso una lente critica, collocandola in un contesto di influenze organizzative e biopolitiche che probabilmente rafforzano la teoria e la pratica mainstream. Si sostiene che le tendenze di colpevolizzazione delle vittime all’interno del discorso dominante intorno al MUS possono servire per dare risposta a bisogni relazionali, esistenziali ed epistemici per i professionisti e gli attori sociali più in generale, oltre a soddisfare il bisogno di affermare il valore morale di fronte alle ingiustizie sociali che minacciano la visione neoliberista del “mondo giusto”. In altre parole, le costruzioni (bio)psicosociali del MUS soddisfano il bisogno della società di creare e ascrivere a una realtà condivisa, dominata dalla credenza in un mondo giusto, significativo e relativamente prevedibile che giustifichi il sé e i sistemi sociali più ampi. La riflessività critica è enfatizzata come punto di partenza per trasformare tale pratica.

ΠΕΡΊΛΗΨΗ

Οι αφηγήσεις των επικρατέστερων κλάδων της ψυχικής υγείας σχετικά με τα «ανεξήγητα ιατρικά συμπτώματα» (Medically Unexplained Symptoms, MUS), όπως κατασκευάζονται μέσω (βιο)ψυχοκοινωνικών θεωρήσεων, έχουν κατηγορηθεί για την ενίσχυση της ενοχοποίησης των θυμάτων. Ο ψυχοκοινωνικός λόγος και η πρακτική σε αυτό το πεδίο κρίνονται επίσης για λόγους ανεπαρκής εμπειρικής τεκμηρίωσης και συνδέονται με βλάβη στους ασθενής, έτσι η (βιο)ψυχοκοινωνική ηγεμονία παραμένει. Η κατανόηση του τι οδηγεί την τρέχουσα πρακτική και την ενοχοποίηση των θυμάτων στον τομέα των MUS είναι επομένως σημαντική για την αμφισβήτηση του κυρίαρχου λόγου και την αλλαγή της ψυχοθεραπευτικής πρακτικής, αποκλείοντας έτσι τη βλάβη των ασθενών. Σε αυτό το άρθρο, η ψυχολογία των επαγγελματιών διερευνάται μέσα από ένα κριτικό πρίσμα, εντοπίζοντας το σε ένα πλαίσιο οργανωτικών και βιοπολιτικών επιρροών που πιθανόν να ενισχύουν την κυρίαρχη θεωρία και πρακτική. Υποστηρίζεται ότι οι τάσεις ενοχοποίησης των θυμάτων στο πλαίσιο του κυρίαρχου λόγου γύρω από το MUS μπορεί να εξυπηρετούν ευρύτερες σχεσιακές, υπαρξιακές και γνωσιολογικές ανάγκες για επαγγελματίες και κοινωνικού φορείς, καθώς και την εκπλήρωση της ανάγκης για διεκδίκηση ηθικής αξίας απέναντι στις κοινωνικές αδικίες που απειλούν τη θέαση του νεοφιλελεύθερου «δίκαιου κόσμου». Με άλλα λόγια, οι (βιο)ψυχοκοινωνικές κατασκευές του MUS ικανοποιούν την ανάγκη της κοινωνίας να δημιουργήσει και να αποδώσει μια κοινή πραγματικότητα, η οποία κυριαρχείται από μια πίστη σε έναν δίκαιο, ουσιαστικό και σχετικά προβλέψιμο κόσμο που δικαιολογεί τον εαυτό και τα ευρύτερα κοινωνικά συστήματα. Δίνεται έμφαση στην κριτική αντανακλαστικότητα ως αφετηρία για την μεταμόρφωση της πρακτικής.

KEYWORDS:

• Medically unexplained symptoms
• victim blaming
• neoliberalism
• system justification theory
• splitting
• critical psychotherapy

SCHLÜSSELWÖRTER:

• Medizinisch ungeklärte Symptome
• Victim Blaming
• Neoliberalismus
• Systemrechtfertigungstheorie
• Spaltung
• kritische Psychotherapie

PALABRAS CLAVE:

• Síntomas médicamente inexplicables
• culpar a la víctima
• neoliberalismo
• teoría de la justificación del sistema
• división
• psicoterapia crítica

PAROLE CHIAVE:

• sintomi medicalmente inspiegabili
• colpevolizzazione della vittima
• neoliberismo
• teoria della giustificazione del sistema
• scissione
• psicoterapia critica

ΛΈΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΆ:

• Ιατρικά ανεξήγητα συμπτώματα
• ενοχοποίηση θυμάτων
• νεοφιλελευθερισμός
• θεωρία τεκμηρίωσης συστήματος
• διαχωρισμός
• κριτική ψυχοθεραπεία

Acknowledgments

I thank two anonymous reviewers for their generous feedback on previous versions of this article.

Disclosure statement

No potential conflict of interest was reported by the author(s).

Data availability statement

There was no primary data collection for this research. Therefore, there is no authorising research ethics body and no reference number to declare.

Additional information

Notes on contributors

Joanne Hunt

Joanne Hunt (MSc, MBACP, MBPsS) is an independent disabled researcher with a background in psychological therapies. Her research interests centre on the (bio)politics of ‘contested’ chronic illness and disability with a focus on critical theory, especially where disability studies and critical psychology intersect. Particular topics of interest include the politics of knowledge production and epistemic injustice, intersectional oppression and resistance, and structurally competent approaches to psychotherapy and wider healthcare.