149
Views
4
CrossRef citations to date
0
Altmetric
Original Articles

‘… not fundamental in a state of full civilization’: The Sociedad Astronómica de Barcelona (1910–1921) and its Popularization Programme

Pages 497-528 | Published online: 14 Oct 2009
 

Summary

Scrutinizing the main activities of the Sociedad Astronómica de Barcelona (SAB), a scientific society that was founded in 1910 and lasted until 1921, this paper analyses how and why its members disseminated astronomy to society at large. Inspired by Camille Flammarion (1842–1925), and with a strong amateur character, the programme of the SAB raised interest among academic scientists, politicians, priests, navy officers, educated audiences, and positivist anticlerical writers. It rapidly conquered the public sphere through well-attended lectures, exhibitions, observations, and publications. In the context of an industrial city, which at that time was suffering serious social tensions, the popularization of astronomy transcended social and cultural boundaries. It created common ground between expert and lay knowledge, science and art, the ‘natural’ and the ‘social’, and between science and religion. In addition, it was considered as one of the only possible ways to raise the scientific level of a country such as Spain, which at that time perceived itself as peripheral, even backward, in terms of mainstream innovations in science and technology.

Acknowledgements

Drafts versions of this paper were presented at the 5th STEP meeting (Popularizing Science and Technology in the European Periphery), June 2006, Mahon, Minorca (Spain) and at the II Jornades d'Història de l'Astronomia i de la Meteorologia. September 2007. Vic, Barcelona (Spain). Parts of this paper were also presented at the ‘Three Societies Meeting’, Oxford, UK, 4–6 July 2008, and at the seminar ‘Astronomy in the Public Sphere’, CEHIC, Universitat Autònoma de Barcelona, February 2009. I am particularly grateful to Bernard Lightman, Robert Fox, Adreas Daum and Bernadette Bensaude-Vincent for their useful comments. This research has been funded by the Spanish Ministerio de Ciencia e Innovación through the project: HUM2006-7206-03.

I am also grateful to Oliver Hochadel, Faidra Papanelopoulou, and Pedro Ruiz Castell for their critical reading of previous versions of this paper. I would like to thank Josep Maria Oliver for his kind support and his invitation to give a lecture at the Agrupació Astronòmica de Sabadell on 13 February 2008. The importance of astronomy in the popularization of science in the nineteenth century emerged in discussions in our Masters course ‘La ciència i els seus públics’ at the Universitat Autònoma de Barcelona. http://www.uab.cat/cehic.

I am also indebted to Trevor Levere and to the very useful comments of anonymous referees.

Notes

1‘The introduction of photography into astronomy in the nineteenth century is in many ways reminiscent of the introduction of the telescope in the seventeenth century, for both brought new phenomena to light. The first photographs of the Sun and the Moon showed almost instantly a degree of detail that would have required many hours of careful drafting by hand’, John North, The Fontana History of Astronomy (London, 1994), 441–57 (‘The Photographic Revolution’), p. 441.

2‘In the nineteenth century, popular scientific literature also developed in the area of astronomy’, Dieter B. Herrmann, The History of Astronomy from Herschel to Hertzprung (Cambridge, 1984), 193 (original German edition, 1973).

5John Lankford, ‘Amateurs versus Professionals: The Controversy over Telescope Size in Late Victorian Science’, Isis, 72 (1981), 11–28, 11.

3On the history of amateur astronomy, see:. Thomas R. William, Getting Organized: a History of Amateur Astronomy in the US. Ph.D. disseratation (Houston, 2000); Jim Low, ‘The Early History of Amateur Astronomy in Canada and of the Royal Astronomical Society of Canada’, Journal of the Royal Astronomical Society of Canada, 59 (1965), 265–68. See also: Charlotte Bigg and Klaus Hentschel (eds.) The Role of Visual Representation in Astronomy (Thun, 2000). The contribution of amateur astronomers was discussed at the 98th International Astronomical Union (IAU) Colloquium. Paris, 20–24 June 1978. Michèle Gerbaldi (ed.) Observations et Travaux (Paris, 1988). See also: Yves Cohen, Jean-Marc Drouin (eds.) Les amateurs de sciences et de techniques. Cahiers d'histoire et de philosophie des sciences, 27 (1989); Josep Maria Oliver, Historia de la astronomía amateur en España (Madrid, 1997).

4Aileen Fyfe and Bernard Lightman (eds.) Science in the Marketplace: Nineteenth-Century Sites and Experiences (Chicago, 2007), 3. See also: Adrian Desmond, ‘Redefining the X Axis: ‘Professionals’, ‘Amateurs’ and the Making of Mid-Victorian Biology’, Journal of the History of Biology, 34 (2001), 3–50.

6As Anne Secord argued convincingly some years ago, at least in early nineteenth-century Britain, artisans were more than mere providers of specimens to elite botanists. Anne Secord, ‘Science in the Pub: Artisan Botanists in Early-Nineteenth Lancashire’, History of Science, 32 (1994), 269–315, 299.

7Terry Shinn and Richard Whitley (eds.) Expository Science: Forms and Functions of Popularisation (Dordrecht, 1985). See also: Sybilla Nikolow, Arne Schirrmacher (Hg.) Wissenschaft und Öffentlichkeit als Ressourcen füreinanader (Frankfurt, 2007).

8For the history of the popularization of astronomy see: Ian Inkster, ‘Robert Goodacre (1777–1835) and popular astronomy’, Journal of the British Astronomical Association, 20 (1980), 245–52; H.C. King, Geared to the stars (Bristol, 1978); Bernard Lightman, ‘Astronomy for the people: R.A. Proctor and the popularization of the Victorian universe’, in Facets of faith and science, edited by Jiste M. vam der Meer (Lanham Md., 1996), III, 105–27. Alice N. Walters, ‘Ephemeral Events: English Broadsides of Early 18th century solar eclipses’, History of Science, 37 (1999), 1–43, 1.

Charlotte Bigg, ‘Les observations populaires’, Revue pour la Science. htttp://www.pourlascience.com/php/pls/article_integral.php?idn3=5780 (26/03/2007). Pedro Ruiz Castell, Astronomy and Astrophysics in Spain (1850–1914) (Newcastle, 2008). Johann Kärnfelt, ‘The Popularisation of Astronomy in Early-Twentieth century Sweden: Aims and Motives’, in Popularizing Science and Technology in the European Periphery, 1800–2000, edited by Faidra Papanelopoulou, Agustí Nieto-Galan, and Enrique Perdiguero (Aldershot, 2009), 175–94.

9The whole endeavour worked as: ‘… an interlocking, coordinated network of astronomical researchers operating at different levels of sophistication, ensuring the control, utilisation and acknowledgement of amateur contributors and their contributions by the professionals’, Marc Rothenberg, ‘Organization and Control: Professionals and Amateurs in American Astronomy, 1899–1918’, Socials Studies of Science, 11 (1981), 305–25, 318. See also: Th. R. William (note 3).

10Although this ‘failure’: ‘was at first disappointing, the specialized associations of observers, together with a separate and larger organizations devoted to recreational astronomy, have served the American astronomical community well’, J. Low (note 3), 265.

11Peter J. Bowler, Evolution. The History of an Idea. Revised Edition (Berkeley, 1989), 282–84. See also Peter J. Bowler, Biology and Social Thought, 1850–1914 (Berkeley, 1993), and Johan Heilbron, ‘Social Thought and Natural Science’, in The Cambridge History of Science. Volume 7. The Modern Social Sciences, edited by Theodore M. Porter and Dorothy Ross (Cambridge, 2003), 40–56.

12‘Like Darwinism, Thermodynamics has been intertwined with social thought, influenced by it and influencing it since its earliest formulations’, Greg Myers, ‘Nineteenth-Century Popularizations of Thermodynamics and the Rhetoric of Social Prophecy’, in Energy and Entropy. Science and Culture in Victorian Britain, edited by Patrick Brantlinger (Bloomington, 1989), 307–38. See also: Stefan Pohl, La circulación de la energía. Una historia cultural de la termodinámica en la España de la segunda mitad del siglo XIX. Ph.D. thesis (Barcelona, 2007); Stefan Pohl, ‘The Circulation of Energy: Thermodynamics, National Culture, and Social Progress in Spain, 1868–1890’ in Popularizing Science and Technology in the European Periphery (note 8), 115–34.

13Jonathan Topham, ‘Rethinking the History of Science Popularization/Popular Science’, in Popularizing Science and Technology in the European Periphery (note 8), 1–20; Expository Science (note 7); Greg Myers, ‘Discourse Studies of Scientific Popularization: Questioning the Boundaries’, Discourse studies, 5 (2003), 265–79; James Secord, ‘Knowledge in Transit’, Isis 95 (2004), 654–72.

14For the history of amateur astronomy in Spain, see: J.M. Oliver (note 3). See also: Alan Chapman, The Victorian Amateur Astronomer: Independent Astronomical Research in Britain, 1820–1920 (Chichester, 1998).

15P. Ruiz Castell (note 8).

16Francisco Palencia, ‘La contribución de Cataluña al progreso de las ciencias astronómicas’, La Cataluña, 22 July 1911, 455.

17For the SAB figures, see Salvador Raurich's anual reports, which were regularly published at the Boletin de la Sociedad Astronomómica de Barcelona (BSAB).

18Antoni Roca-Rosell, La Física en la Cataluña finisecular. El joven Fontseré y su época (Madrid, 1992); Antoni Roca-Rosell, ‘Eduard Fontseré i Riba (Barcelona 1870—Barcelona 1970). La meteorologia professional’, in Ciència i Tècnica a l’època contemporània als Països Catalans: Una aproximació biogràfica, edited by Antoni Roca-Rosell and Josep Maria Camarassa (Barcelona, 1995), II, 858–908. See also: Miscel·lània Fontseré (Barcelona, 1961).

19‘Aquí, erígese cada recién llegado en autoridad científica: la masa de indoctos eleva pedestales a quien más pregona en los periódicos, o en las tertulias su sabiduría propia, y pequeños Olimpos de semidioses levántanse de la nada...’, Salvador Raurich, ‘Exposición general de Estudios Lunares, mayo-junio 1912’, BSAB, 19 (1912), 532–34, 532.

20See foonote 18.

21 Las Noticias, 24 September 1909.

22He followed for instance Simon Newcomb's (1835–1909) contributions to popular astronomy: Popular Astronomy (1878), Astronomy for Everybody. A Popular Exposition of the Wonders of the Heavens (1902), Sidelights of Astronomy (1906). D.B. Herrmann (note 2), 194. Raurich was in close contact with Luis G. León, the president of the Sociedad Astronómica de México, Luis G. León, Astronomia popular: escrita para los aficionados al estudio del cielo (México, 1910); ‘El profesor Luis G. León’, BSAB, 38 (1914), 389–91. See also: Salvador Raurich, Astronomía práctica elemental para aficionados (1914). Unpublished manuscript. I am indebted to J.M. Oliver for this information. There are a good number of Raurich's unpublished manuscripts with titles such as: ‘Sobre el origen del sistema planetario’, ‘Como se pesan los planetas’, ‘Planetas intermercuriales’, ‘Teoria sobre las nubes cósmicas’, ‘Fotografía celeste’. Fons Salvador Raurich. Ms. 4686. Biblioteca de Catalunya. Barcelona.

23Raurich corresponded, among others, with Eugène-Michel Antoniadi (1896–1917), Andrew Claude de Lacherois Crommelin (1865–1939), and Maximilian Wolf (1863–1932). Fons Salvador Raurich. Ms. 3943. Biblioteca de Catalunya. Barcelona.

24Joaquim Maluquer Sostres, Rafael Patxot i Jubert, mecenes i científic (Barcelona, 1994). Rafael Patxot Jubert, Adéu a Catalunya. Guaitant Enrera (Geneva, 1952). Patxot donated the following equipment to the SAB: Equatorial telescope, 217 mm (double) for fotography, spectroscopy, with a micrometer; a sideral pendulum; a dome 5.30 m. in diameter; a theodolite with 4 microscopes. BSAB, 14 (1911), 319–22.

25Francesc Xavier Barca, ‘Josep Comas i Solà: l'astronomia de posició’, in Ciència i Tècnica a l’època contemporània als Països Catalans (note 18), II, 795–825. See also: Antoni Roca-Rosell (ed.) Josep Comas i Solà. Astrònom y divulgador (Barcelona, 2004).

26In 1910, Comas led the publication of a new journal, the Revista de la Sociedad Astronómica de España y América (RSADEYA). Mainly university professors and directors of astronomical observatories, but also businessmen and opticians, constituted its governing body. The RSADEYA had three sections addressing the general public: popularization of astronomy; elementary descriptions of planets and stars; obituaries of famous astronomers. Revista de la Sociedad Astronómica de España y América. Información general de astronomía, geofísica, meteorología y demás ciencias afines. Publicación mensual ilustrada. Organo de la Sociedad Astronómica de España y América.

28‘Je considère un honeur d’être appelé ‘amateur’ par Comas Solà, car Newton aussi était un amateur. Les amateurs sont souvent supérieurs aux professionels, comme aimant la science. Quan aux titres universitaires, je les ai toujours méprisés, j'ai pensé qu'on doit apprendre soi-même les choses, et alors on les apprend mieux. Herschel n'avait pas des titres universitaires, et cela pourtant ne l'a pas empêché d’être le plus grand astronome de tous les temps’ Fons Salvador Raurich. Ms. 3943. Biblioteca de Catalunya. Barcelona.

27On Comas as a popularizer see: Ignasi Cebrian, ‘Divulgador i periodista científic’, in Josep Comas i Solà. Astrònom y divulgador (note 25), 131–59.

29 ‘Je considère un honeur d’être appelé ‘amateur’ par Comas Solà, car Newton aussi était un amateur. Les amateurs sont souvent supérieurs aux professionels, comme aimant la science. Quan aux titres universitaires, je les ai toujours méprisés, j'ai pensé qu'on doit apprendre soi-même les choses, et alors on les apprend mieux. Herschel n'avait pas des titres universitaires, et cela pourtant ne l'a pas empêché d’être le plus grand astronome de tous les temps’ Fons Salvador Raurich. Ms. 3943. Biblioteca de Catalunya. Barcelona.

30Fontseré, the first president of the SAB, had a Ph.D. and an academic position, but to his deep disappointment, the Barcelona Academy of Science awarded Comas the direction of the new Fabra Observatory. Patxot's donation of the instruments of his observatory in Sant Feliu to the SAB seriously upset Comas. See: A. Roca-Rosell, La Física en la Cataluña finisecular (note 18).

31At the SAB, Franscisco Palencia was in charge of the ‘Comité de vulgarización científica’, a popularization committee, which aimed to publish articles on popular astronomy in the general press across Spain. Francisco Palencia, ‘La prensa como factor de vulgarización astronómica’, BSAB, 6 (1911), 184–85. The SAB also organized regular public lectures [‘Conferencias de vulgarización’]. See for instance: Salvador Raurich, ‘Memoria de la Junta Directiva acerca de los trabajos efectuados por la Sociedad Astronómica de Barcelona durante el año 1911’, BSAB, 11 (1911), 385–89.

32Francisco Palencia, ‘La contribución de Cataluña al progreso de las ciencias astronómicas’, La Cataluña (22 July 1911, 455.

33F. Palencia (note 31).

34There is some evidence of the first positive results of the ‘Comité de vulgarización científica’, with the papers that some important members of the SAB spread throughout Spain in the daily press. From 1911, it is worth mentioning: ‘Primavera’ by E. Fontseré, ‘El planeta Venus’ by S. Raurich, ‘De pluviometría española’ by F. Palencia, ‘El planeta Júpiter’ by S. Raurich, ‘El estudio de la luna’ by D. Renart, etc. ‘Memoria de la Junta Directiva acerca de los trabajos efectuados por la Sociedad Astronómica de Barcelona durante el año 1911’, BSAB, 11 (1911), 385–89 (385–86).

35Bernadette Bensaude-Vincent, ‘Camile Flammarion: prestige de la science populaire’, Romantisme, 65 (1989), 93–104 ; Ph. de la Cotardière, P. Fuentes, Camille Flammarion (Paris, 1994); Hilaire Cuny, Camille Flammarion et l'Astronomie Populaire (Paris, 1964); Danielle Chaperon, Camille Flammarion: Entre Astronomie et Litterature (Paris, 1998).

36P. Ruiz Castell (note 8).

37 P. Ruiz Castell (note 8).

40‘La Sociedad Astronómica de Barcelona fue ... fundada inspirándose en el hermoso ejemplo de la Sociedad Astronómica de Francia, cuando un grupo de entusiastas por el ideal, creyó oportuno condensar las aspiraciones de los aficionados barceloneses en una agrupación u organismo activo, que diera pública fe de su amor a las bellezas de Urania’, Salvador Raurich, ‘Memoria presentada por la ‘Sociedad Astronómica de Barcelona’ al ‘Congreso de Sociedades Astronómicas’ celebrado en el Observatorio Nacional de París en 22–24 de junio de 1914’, BSAB, 43 (1914), 505–9, 505.

38‘La delegación de nuestra Sociedad estuvo compuesta por D. Manuel Font i Torné, D. Salvador Raurich, D. Luis Llagostera, D. A. J. De Montellá, D. Enrique Tuyet y D. Juan Guardia. En París unieronse a esta representación nuestros consocios D. Guillermo Porthouse, de Manchester y D. Ignacio Tarazona de Valencia’, Salvador Raurich, ‘El Congreso de Sociedades Astronómicas celebrado en París’, BSAB, 43 (1914), 493–504, 459.

39Salvador Raurich, ‘Manchester astronómico. Notas de viaje’, BSAB, 44 (1914), 551–58.

41Andrew Pickering (ed.) Science as Practice and Culture (Chicago, 1992). See also: John Pickstone, Ways of Knowing. A New History of Science, Technology and Medicine (Chicago, 2000), and Lorraine Daston (ed.) Biographies of scientific objects (Chicago, 2000).

42Augusto T. Arcimis, El telescopio moderno. Edición española arreglada por ________ de la Real Sociedad Astronómica de Londres. Estudios generales sobre las obras del P. Sechi, Proctor, Flammarion, Guillemin y muchos otros (Barcelona, 1878); Augusto T. Arcimis, Astronomía popular. Descripción general del cielo. Nueva edición de la obra El Telescopio moderno con inclusión de los más modernos descubrimientos por _________de la Real Sociedad Astronómica de Londres. 2 vols (Barcelona, 1901). On Arcimis, see: Aitor Anduaga, ‘La regeneración de la astronomía y la meteorología españolas: Augusto Arcimis (1844–1910) y el institucionismo’, Asclepio, 58 (2005), 109–28.

43 BSAB, 13 (1911), 296. See also the original edition, in English: T.W. Webb, Celestial Objects for Common Telescopes. 2 vols. 1898, 1899.

44Salvador Raurich, ‘Cómo se construye un anteojo astronómico por 15 pesetas’, BSAB, 2 (1910), 57.

45Salvador Raurich, ‘Conferencia de astronomía elemental’, BSAB, 43 (1914), 559–61.

46Josep Pratdesaba, ‘Observaciones de las Perseidas’, BSAB, 3 (1910), 47–49; 16 (1912), 402–3.

47The network of amateurs grew up across Spain: Luis Janer (Sant Feliu de Guixols), Tomás Giner (Villena), A. Pulvé (Aguila), Valerio Caldas (Manresa), Alonso Trujillo (Oviedo), Miguel Font (Palma), José Castro Pulido (Madrid), Ramón García (Sevilla), D. Martínez (Sabadell) See for instance, ‘Observaciones del eclipse lunar. 16–17 Nov. 1910’, BSAB, 5 (1910), 92–97, 99.

50‘… los dibujos de Júpiter recibidos no serán muy ricos en detalles característicos … lo impiden naturalmente las aberturas empleadas y las poco favorables condiciones atmosféricas … pero en cambio hállanse en perfecta armonía con los medios respectivos empleados; esto es precisamente lo que cabía esperar conocida la habilidad y honradez visual de los observadores con que cuenta nuestra Sociedad’, Detailed drawings of every observation were published at the BSAB. Salvador Raurich, ‘Observaciones simultáneas de Júpiter’, BSAB, 12 (1911), 268–72. Illustrations in engravings:, 269.

48Detailed drawings of every observation were published at the BSAB. Salvador Raurich, ‘Observaciones simultáneas de Júpiter’, BSAB, 12 (1911), 268–72. Illustrations in engravings: 275, 276.

49 Detailed drawings of every observation were published at the BSAB. Salvador Raurich, ‘Observaciones simultáneas de Júpiter’, BSAB, 12 (1911), 268–72. Illustrations in engravings: 268–69.

51Ramon Jardí, ‘El péndulo de Foucault en la Universidad de Barcelona’, La Cataluña, 27 May 1911, 332–33; Ramon Jardí, ‘Conferencia XII: Sobre el péndulo de Foucault’, BSAB, 11 (1911), 225–35. See also: Salvador Raurich and Manuel Font i Torné, ‘Memoria presentada por la ‘Sociedad Astronómica de Barcelona’’, BSAB, 12 (1911), 249–50.

52Salvador Raurich, ‘Notas científicas. La sociedad astronómica de Barcelona y su balance annual’, La Cataluña, 11 February 1911, 87.

54‘Hemos de convenir en que ha sido un éxito el experimento del péndulo de Foucault para demostrar prácticamente el movimiento de rotación de la Tierra: han desfilado por el salón del Paraninfo de la Universidad miles de personas, y no pocas han sido las que no contentándose con la material observación del fenómeno, han manifestado deseos de saber la manera cómo puede calcularse el tiempo que en cada latitud invertirá el plano de oscilación del péndulo en dar una vuelta completa ... esto es lo que intentaremos explicar de la manera más sencilla posible, prescindiendo de demostraciones...’, Benito Adroer, ‘Teoría elemental del péndulo de Foucault’, BSAB, 12 (1911), 274.

53J.M. Oliver (note 3), 47.

55 BSAB, 26 (1913), 85.

56Eduard Fontseré, Resum d'Astronomia (Barcelona, 19–). Josep Iglésies, Eduard Fontseré: relació de fets (Barcelona, 1983).

57Dionís Renart, ‘Proyecto de una Exposición general de estudios lunares’, BSAB, 12 (1911), 260–63.

58S. Raurich (note 19); Salvador Raurich, ‘Ciencia catalana. Miscelánea astronómica. A propósito de la Exposición Selenográfica: La astronomía, ciencia popular. Participación del pueblo en la ciencia de lo infinito. Los aficionados y el momento científico. La exposición de Estudios Lunares en la Universidad de Barcelona’, La Cataluña, 15 June 1912, 362–63; Salvador Raurich, ‘Ciencia Catalana: La retrospectiva de la exposición lunar’, La Cataluña, 29 June 1912, 402–4.

59S. Raurich (note 19).

60Salvador Raurich, ‘La fotografía y el dibujo en la Exposición General de Estudios Lunares’, BSAB, 19 (1912), 535–44.

61S. Raurich (note 19).

62‘The Lunar Exhibition was a real popular science event. It attracted an audience of no less than 40,000 persons. Visitors came from all schools and cultural institutions of the city’ (‘La Exposición lunar revistió carácter de acontecimiento científico popular, que atrajo una concurrencia, que no bajó de 40.000 personas, habiendo sido visitada por todos los colegios y centros de enseñanza y cultura de la ciudad’), Salvador Raurich, ‘Memoria presentada por la ‘Sociedad Astronómica de Barcelona’ al ‘Congreso de Sociedades Astronómicas’ celebrado en el Observatorio Nacional de París en 22–24 de junio de 1914’, BSAB, 43 (1914), 505–9, 507.

63Reports on the EGEL can be found in the general press. See for instance: Diario de Barcelona, 2 June 1912, 30 June 1912; El Noticiero Universal, 27 May 1912; La Cataluña, 29 June 1912.

64The EGEL was probably one of the main landmarks of the public dimension of the SAB, but local manifestations of the material culture of astronomy were frequent and significant. In 1918, attempting to reconstruct ancient measurements and instruments, Comas attracted more than 100 students in a course on Astronomía histórica at the Ateneu barcelonés. As a result, a reconstruction of a Greek gnomon was placed on a busy corner of the city center. Revista de la Sociedad Astronómica de España y América (RSADEYA), 58 (1918), 8.

65Caroline A. Jones and Peter Galison (eds.), Picturing Science, Producing Art (New York, 1998). In a similar context see: Lorraine Daston (ed.), Things That Talk: Object Lessons from Art and Science (New York, 2004).

66Fons Salvador Raurich. Ms. 4686. Biblioteca de Catalunya. Barcelona.

67Dionisio Renart, ‘A la Comisión de Estudios Lunares’, BSAB, 7 (1911), 141–43

68For the SAB medal, see: BSAB, 1 (1910), 15. For his sculptures of the surface of the Moon see: BSAB, 9 (1911), 191.

69‘Dintre la foscuria de la nit llunar persistenta, quina alegransa us porta la feble clariana qu'apunta enllà, vers Orient. Y pujant lentament, ab forma encorvada, a forsa de hores s'enlayra cap al zenith: es la llum zodiacal qu'assí gayrebé tindriam de nomenar l'auba cósmica, l’única qu'es veu a la Lluna, donchs les aubes que vosaltres coneixeu son filles terrànies y a la Lluna poc que's gaudeix’. Rafael Patxot, ‘Trescant per la Lluna. II: Sortida de Sol’, Ilustració Catalana, 45, 10 April 1904, 235–36 (235).

70Salvador Raurich, ‘El jubileo de Flammarion’, BSAB, 19 (1912), 476–79.

72‘Passant a la vora de Lluna havia remarcat els paisatges montanyencs del nostre satelit, els cims radiants de llum, les valls pregones omplertes d'ombra, i hauria volgut aturar-m'hi pera estudiar de més aprop aquest sojorn veí; més, desdenyant de donar-hi tant sols una ullada, Urania se m'enduia d'una volada rápida vers les regions siderals’. C. Flammarion, Urania (1903) (note 72), 15.

71Camile Flammarion, Urania (Barcelona, 1903). Translated by Rafael Patxot. See also: Domènec Guimerà, Josep Maria Oliver (coords.) Urania. Camille Flammarion (1889). Versión en castellano (1890) Francisco Gutiérrez. Versión en catalán (1903) Rafael Patxot (Sabadell, 2007).

73B. Bensaude-Vincent (note 35), 94.

74Norton Wise, ‘Making visible’, Isis 97 (2006), 75–82, 72 (Focus: ‘Science and Visual Culture’). See also: Bernard Lightman, ‘The Visual Theology of Victorian Popularizers of Science: From Reverent Eye to Chemical Retina’, Isis, 91 (2000), 651–80.

75J. North (note 1), 441.

76‘El dibujo, que un día creyose pretérito con la aparición de la fotografía astronómica, vuelve a ser entronizado a impulso de aquella, como excelente base científica para explorar los recónditos detalles de la complicada superficie de nuestro satélite, así como una pauta irreprochable para construir la carta lunar … El dibujo … constituye un método de trabajo hoy perfectamente definido, a tal punto, que ocupa el rango de especialidad cultivada con maestría por eminentes astrónomos’, Salvador Raurich, ‘La fotografía y el dibujo en la Exposición general de Estudios Lunares’. BSAB, 19 (1912), 535–44.

77Jennifer Tucker, ‘The Historian, the Picture and the Archive’, Isis, 97 (2006), 111–20, 117. See also: Ch. Bigg and K. Hentschel (note 3).

78Salvador Raurich, ‘Fotografía astronómica. Impressions d'un aficionat’, Ilustració Catalana, 5 November 1905, 715–17 (717).

79S. Raurich (note 60), 541–42.

80Salvador Raurich, ‘Fotografía astronómica’, p. 715; S. Raurich (note 60). See also: Simon Schaffer, ‘On Astronomical Drawing’, in Picturing Science, Producing Art (note 65), 441–74.

81N. Wise (note 74), 72.

82Francesc Novellas, Mapa de la Luna. Trazado con arreglo a los datos de la Carta de Beer y Madler (Barcelona, 1911). Graziela Artís, Mireia Artís, ‘Francesc Novellas Roig (1874–1940). La química industrial’, in Ciència i Tècnica a l’època contemporània als Països Catalans (note 18), II, 937–66.

83G. Myers (note 13). See also Focus: ‘Science and Visual Culture’ (note 74).

84Susan Sheets-Pyenson, ‘Popular Science Periodicals in Paris and London: The Emergence of a Low Scientific Culture, 1820–1875’, Annals of Science, 42 (1985), 549–72.

85Steven Shapin and Barry Barnes, ‘Science, Nature and Control: Interpreting Mechanics’ Institutes’, Social Studies of Science, 7 (1977), 31–74.

86‘La science des astres cesse d’être la secrète confidente d'un petit nombre d'initiés; elle pénètre toutes les intelligences; elle illumine la nature; elle montre que sans elle l'homme aurait toujours ignoré la place qu'il occupe dans l'ensemble des choses, et que son étude, au moins élémentaire, est indispensable à toute instruction qui veut être sérieuse...’, Camille Flammarion, Astronomie populaire (Paris, 1880), 4.

87‘Por la calma que comunica al espíritu, por virtud de esa tranquilidad filosófica con la cual ella nos invita a considerar la vida, el cultivo de la ciencia es una higiene excelente’, S. Raurich (note 70), 479.

88For an overview of the Tragic week, see: Joan Connelly Ullman, The Tragic Week: a study of anticlericalism in Spain, 1875–1912 (Cambridge MA, 1968); Jordi de Cambra Bassols, Anarquismo y positivismo: el caso Ferrer (Madrid, 1981); Pere Voltes Bou, La Semana trágica (Madrid, 1995).

89By the end of the century conditions were ripe for the establishment of civil discourse among political enemies, in the interests of modernizing the country. Thomas Glick, Einstein in Spain. Relativity and the Recovery of Science (Princeton, NJ, 1988), 3–16. However, the ‘civil discourse’ does not necessarily imply the political neutrality of the scientists.

90Josep Fontana, La fi de l'antic règim i la industrialització: 1787–1868 (Barcelona, 1988).

91Agustí Nieto-Galan, ‘The images of science in modern Spain. Rethinking the ‘polémica’, in The Sciences in the European Periphery during the Enlightenment, edited by Kostas Gavroglu (Dordrecht, 1998), 65–86; Agustí Nieto-Galan, ‘The History of Science in Spain: Imperial Past, Peripheries and the Making of the Modern State’, Neusis 15 (2006), 50–74 (in Greek); Agustí Nieto-Galan, ‘The History of Science in Spain: A Critical Overview’, Nuncius 23 (2008), 211–36.

92Salvador Raurich, ‘Miscelánea Astronómica: A propósito de la Exposición Selenográfica’, La Cataluña, 15 June 1912, 362, 402–3.

93 Salvador Raurich, ‘Miscelánea Astronómica: A propósito de la Exposición Selenográfica’, La Cataluña, 15 June 1912, p. 363. For the concept of ‘civilization’ see Norbert Elias’ (1897–1990) classic The Civilizing Process (originally published in German in 1939), which attempted to link power, behaviour, emotions and knowledge in a long-term perspective in history.

94Pedro Ruiz-Castell, ‘Scientific Instruments for Education in Early Twentieth-Century Spain’, Annals of Science, 65 (2008), 519–27. For the role of science and technology in Spanish regenerationism, see: Alfredo Baratas, ‘La cultura científica de la Restauración’, in La Cultura española en la Restauración, edited by M. Suárez Cortina (Santander, 1999), 279–95.

95A. Nieto-Galan, ‘The images of science in modern Spain’ (note 91).

96‘....ese gran público que, por desgracia, ha perdido la fe en el valor científico de España’, BSAB, 1 (1910), 1.

97Cited by A. Roca-Rosell, La Física en la Cataluña finisecular (note 18), 863.

99‘Poquísimos libros de los que pueden constituir el catálogo de una biblioteca popular faltan hoy en Barcelona... En cambio, los que trágicamente hacen falta... son los libros necesarios al trabajador científico, al que hace estudios especiales, al que quiere hacer ciencia, alta ciencia, ciencia propiamente dicha—descubrimiento, teoría, hipótesis, invención—como se hace en todo le mundo civilizado y como no podemos hacer todavía nosotros. Ciencia original, que mañana deviene para los pueblos riqueza, bienestar, emancipación’, La Cataluña, 24 September 1910, 603.

98For the Lorenz library see: Mònica Baró and Teresa Mañà, ‘Eugeni d'Ors i les biblioteques’, Textos universitaris de biblioteconomia i documentació, 12 (2004), 1–19. See also: La Cataluña, 24 September 1910, 604.

100M. Baró and T. Mañà (note 98); For the history of the Biblioteca de Catalunya, see: Reis Fontanals, Marga Losantos, Biblioteca de Catalunya. 100 anys. 1907–2007 (Barcelona, 2007).

101 Thomas F. Glick (ed.) The Comparative Reception of Darwinism (Austin, 1974); Thomas F. Glick, Miguel Angel Puig-Samper, Rosaura Ruiz (eds.) The Reception of Darwinism in the Iberian world: Spain, Spanish America and Brazil (Dordrecht, 2001); S. Pohl (note 12).

102Camille Flammarion, La Pluralité des Mondes habités. Étude o[ugrave] l'on expose les conditions d'habitabilité des Terres celestes, discutées au point de vue de l'astronomie, de la physiologie et de la philosophie naturelle, par__________Ancien élève-astronome à l'Observatoire impériale de Paris. Professeur d'astronomie, rédacteurs du Cosmos, membre de plusieurs sociétés savantes, etc. 5è édition (Paris, 1865).

104‘... sólo conocemos al Supremo Hacedor por su obra, que es la Naturaleza, y ésta nunca se muestra caprichosa, sino fiel obediente a las leyes fijas e invariables, tanto en el reino mineral como en el orgánico ... Por fin, no nos empeñemos en que nuestro planeta sea una excepción dentro de la armonía general del Universo, porque esto, como ha dicho el ilustre astrónomo Flammarion, equivaldría a considerarnos como esas monstruosidades que no caben en el sistema de tipos naturales’, Jacinto Barrera, ‘¿Están habitados los cielos?’, BSBA, 27 (1913), 132–35, 135.

103 Diario de Barcelona, 22 June 1912, 9575.

105‘Estas dicciones y pronósticos populares, aún siendo la mayor parte notas reales, no han hecho avanzar la ciencia y no la harán avanzar un solo paso en el porvenir. La meteorología sólo puede estar fundada en la observación, no de un suceso particular, de algunos años especiales o de algunas localidades sino del conjunto del estado de la atmósfera en vastas extensiones y sobretodo en la síntesis general de sus incesantes modificaciones de equilibrio’, Camille Flammarion, La atmósfera. Los grandes fenómenos de la naturaleza (Barcelona, 1902). 2 vols (revisited by Norbert Font i Sagué), 358.

106Auguste Comte, Traité d'astronomie populaire ou exposition systématique de toutes les notions de philosophie astronomique, soit scientifiques, soit logiques, qui doivent devenir universalement familières (Paris, 1844); Annie Petit, ‘La diffusion des savoirs comme devoir positif’, Romantisme, 65 (1989), 7–25.

107Bernadette Bensaude-Vincent, ‘L'astronomie populaire, priorité philosophique et projet politique’, Revue de Synthèse (Auguste Comte. Politique et Sciences), 112 (1991), 49–60. A. Petit (note 106), 18.

108Cels Gomis, La bruixa catalana (Barcelona, 1987) (biographical note by Llorenç Prats, 5–31). See also: Llorenç Prats, Els orígens de l'interés per la cultura popular a Catalunya. La Renaixença. Ph.D. thesis (Barcelona, 1986). Cels Gomis, Meteorologia y agricultura populars (Barcelona, 1888); Cels Gomis, Botánica popular, ab gran nombre de confrontacions (Barcelona, 1891); Cels Gomis, La tierra (Barcelona, 1892).

109Among his works, it is worth mentioning: Lo llamp y'ls temporals (1884); Meteorologia y agricultura populars ab gran nombre de confrontacions (1888); Botànica popular (1891); Rudimentos de agricultura española (1900); Zoologia popular catalana (1910); La lluna segons lo poble (Barcelona: La Academia, 1884). A third edition was published in 1912. See also: Cels Gomis, La lluna segons lo poble (Barcelona, 1999), facsimile edition.

110C. Gomis, La bruixa catalana (note 108).

111François Arago, Leçons d'astronomie professées a l'Observatoire Royal par ______ membre de l'Institut. Nouvelle édition, augmentée de ses dernières leçons, avec des nouvelles vues sur les comètes, les aérolites, etc. Acompagnée de 5 planches gravées (Paris, 1836); François Arago, Astronomie populaire par_____Sécretaire perpétuel de l'Académie des Sciences. Publié d'après son ordre sous la direction de M.J.A. Barral, ancien élève de l’École polytechnique...Livre XVII. Les Comètes. Oeuvre Posthume (Paris: Gide, 1858) (facsimile edition: Blanchard, 1986. Notes et commentaires de Jean-Claude Falque); François Arago, Astronomie populaire. Nouvelle édition mise au courant des progrés de la science par M.J.A. Barral. Oeuvre postume. 4 vols (Paris, 1867).

112Mathias Dörries, ‘The Public Face of Science: François Arago’, in V Trobades d'Història de la Ciència i de la Tècnica, edited by Josep Batlló et al. (Barcelona, 2000), 43–54.

116‘… el Universo físico se desvanece todo cuando el alma... ve a una Inteligencia Infinita y Eterna, que todo lo sostiene y gobierna con la eficacia de su poder … Este bellísimo conjunto integrado por el Sol con sus planetas y cometas no puede reconocer otra cosa que la voluntad y el dominio de un ser inteligente y potente’, L. Rodés (note 115), 548–49.

113On the history of the Observatorio del Ebro see: Manuel García Doncel and Antoni Roca-Rosell, Observatorio del Ebro. Un siglo de historia (1904–2004) (Roquetes, 2007). See also: P. Ruiz Castell (note 8), chapter 5: ‘Astronomy and Religion’.

114Ricardo Cirera, Recientes progresos de las ciencias astronómicas en España: discurso inaugural de la sección 2 (Madrid, 1911).

115See: Luis Rodés, El Firmamento (Barcelona, 1927).

117For his approach to natural theology, see: Angelo Secchi, Lecciones elementales de Física terrestre, adicionadas con los discursos sobre la grandeza de la creación (Madrid, 1886).

118Camille Flammarion, La atmósfera (Barcelona, 1902). 2 vols. Revised by Norbert Font i Sagué.

119Camille Flammarion, Urania (Barcelona, 1903). From a more secular position, Comas was not enthusiastic about Flammarion's faith in ‘spiritism’. In 1908, he published El espriritismo ante la ciencia, showing a skeptical attitude towards such contemporary fashionable practice. In Comas's view, it was rational scientific objectivity that had to be imported from abroad but not the kind of pseudoscientific practices that could, in the end, weaken the already feeble scientific culture of the local context even further. Josep Comas Solà, El espiritismo ante la ciencia. Estudio crítico de la mediumnidad (Barcelona, 1908) (facsímile edition, 1986). See also A. Roca-Rosell, Josep Comas i Solà. Astrònom y divulgador (note 25).

120S. Raurich (note 19).

121Salvador Raurich, ‘Miscelania astronómica. A propósito de la Exposición Selenográfica’, La Cataluña, 15-06-1912, 362–63.

122For a recent historiographical discussion on science and technology in the European periphery see: Kostas Gavroglu et al., ‘Science and Technology in the European Periphery. Historiographical Reflections’, History of Science, 46 (2008), 153–75.

Reprints and Corporate Permissions

Please note: Selecting permissions does not provide access to the full text of the article, please see our help page How do I view content?

To request a reprint or corporate permissions for this article, please click on the relevant link below:

Academic Permissions

Please note: Selecting permissions does not provide access to the full text of the article, please see our help page How do I view content?

Obtain permissions instantly via Rightslink by clicking on the button below:

If you are unable to obtain permissions via Rightslink, please complete and submit this Permissions form. For more information, please visit our Permissions help page.