Nation and Empire: Dilemmas of Legitimacy during Stalinism in Poland (1941–1956)

Click to increase image sizeClick to decrease image size

Notes

On the Second Polish Republic see Brzoza and Sowa, Historia Polski; on the Treaty of Riga see Borzęcky, The Soviet–Polish Peace.

On the post-war Soviet expansion and international politics of the Cold War see Zubok, A Failed Empire.

On the development of Russian nationalism and its anti-Polish discourses see Golczewksi and Pickhan, Russischer Nationalismus.

Cf. Anderson, Imagined Communities, 83–112.

On Polish–Russian relations in a longue durée see Zernack, Polen und Rußland.

Renner, Russischer Nationalismus; Walicki, Rosja, katolicyzm i sprawa polska; see also for the imperial context: Weeks, Nation and State; idem, From Assimilation to Antisemitism; Miller, The Romanov Empire; on Poland: Porter, When Nationalism Began to Hate.

On pan-Slavism see Kohn, Pan-Slavism.

Weeks, From Assimilation to Antisemitism, 129–69; Pufelska, Die “Judäo-Kommune,” 29–57.

Dmowski, Niemcy, Rosja a sprawa polska.

Hein, Der Piłsudski-Kult.

Dziewanowski, The Communist Party of Poland; Blobaum, Feliks Dzierżyński and the SDKPiL; Simoncini, The Communist Party.

Pufelska, Die “Judäo-Kommune,” 46–57. Cf. also Gerrits, “Antisemitism and Anti-communism.”

Chase, Enemies within the Gates?, 287–88.

Brandenberger, National Bolshevism, 77–94; Ganzenmüller, “‘Polnischer Pan,’” 421–36.

Martin, “The Origins of Soviet Ethnic Cleansing,” 813–61.

Lipinski, Das Geheime Zusatzprotokoll.

Gross, Revolution from Abroad.

“Entry for 12 May 1941,” in Banac, The Diary of Georgi Dimitrov, 163.

“Entry for 27 August 1941,” in ibid., 191.

“Do robotników, chłopów i inteligencji, do wszystkich patriotów polskich [January 1942],” in Kowalski, Polska Partia Robotnicza, 51–55. On the nationalist propaganda of Polish communists during the Second World War, cf. also Zaremba, Komunizm, 121–34.

“Entry for 2 March 1943,” in Banac, The Diary of Georgi Dimitrov, 262–63.

On the Polish exile in Moscow, cf. Shore, Caviar and Ashes, 228–240.

“Notatki Alfreda Lampego [August 1943],” in ARR, 25–35, quotation 28. On Alfred Lampe, Wanda Wasilewska, and the PPR's representatives in Moscow, cf. Kersten, The Establishment of Communist Rule, 8–10.

“Notatki Alfreda Lampego [August 1943],” in ARR, 33.

“O co walczymy?,” in Kowalski, Wizja programowa Polski Ludowej, 52.

Several thousand Polish officers murdered by the NKVD had been discovered by the Wehrmacht in 1943. On the affair, cf. Sanford, Katyn and the Soviet Massacre.

“Do narodu polskiego,” 60–70, quotations 63–64.

On the consolidation of communist power see Kersten, The Establishment of Communist Rule, 60–76; Kaluza, Der polnische Parteistaat, 17–101; for a political history of communist Poland see Kemp-Welch, Poland under Communism.

“Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego,” 182–91.

On the national myth surrounding Grunwald, or in German Tannenberg, see Schenk, “Tannenberg/Grunwald,” 438–54.

On Stalinist pan-Slavism in a comparative perspective see Behrends, “Vom Panslavismus zum ‘Friedenskampf,’” 27–53.

Stalin himself had initiated this revival of pan-Slavism in the USSR; it also structured his own thinking in the summer of 1941 when he had told Dimitrov that he wanted to give East Prussia back to “the Slavs.” “Entry of 8 September 1941,” in Banac, The Diary of Georgi Dimitrov, 193.

“Entry of 28 January 1945,” in Banac, The Diary of Georgi Dimitrov, 357–58.

On the foundation of the TPPR, cf. GARF, fond 5283 (VOKS), op. 178, d. 227, n.p. On the TPPR's role in Polish Stalinism see Behrends, “Agitation, Organisation, Mobilisation,” 179–97.

On VOKS and its shaping of Soviet cultural propaganda abroad see Fox, “Leftists vs. Nationalists,” 103–56.

“Założenia statutu Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej,” 25–27.

“Rezolucja Komitetu Słowiańskiego w Polsce w sprawie programu działania,” 100–03.

Świątkowski, “Słowianie a idea pokoju,” 12–13; Batowski, Współpraca słowiańska; Kornatowski, Podstawy polskiej polityki słowiańskiej.

On the Warsaw Uprising see Borodziej, The Warsaw Uprising.

Micgiel, Coercion and the Establishment of Communist Rule in Poland; Moldenhauer, “Der sowjetische NKVD,” 275–99.

Cariewskaja, Teczka Specjalna J. W. Stalina.

Friszke, Polska, 109.

Micewski, Katholische Gruppierungen in Polen, 11–53.

Archiwum Akt Nowych (AAN), Ministerstwo Informacji i Propagandy, nos. 964, 973. For a regional perspective see Archiwum Państwowe w Krakowie (APK), nos. 4, 6, 14; Urzęd Wojewódzki (APK), nos. 923, 924.

Pufelska, Die “Judäo-Kommune,” 180–202.

Na Dzień 11 listopada, Lubelskie, listopad 1945; Polityka nardowościowa, PPR, ca. 1946, both qtd in Pufelska, Die “Judäo-Kommune,” 192–93, 200.

AAN, Ministerstwo Informacji i Propagandy, no. 823, n.p.

“Biuletyn Informacyjny No. 9,” 31–34, quotation 34.

Kenney, Rebuilding Poland, 74–134.

Coren-Michilic, “Anti-Jewish Violence,” 34–61; Gross, Fear.

“Protokół posiedzenia KC PPR z dnia 27 kwietnia 1945 r.,” 22–31.

Protokół obrad KC PPR w maju 1945 roku, 13–14.

Mazowiecki, Pierwsze starcie, Berman's quotation 155.

Paczkowski, Referendum z 30 czerwca 1946 r.

“Uchwała Sekretariatu KC PPR w sprawie propagandy Przyjaźni Polsko-Radzieckiej i działalności Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej [October 1947],” in APK, KW PPR, no. 208, 113–14.

“Instrukcja Nr. 48 w sprawie akcji przygotowawczej do 30 rocznicy Rewolucji Październikowej, 15 September 1947,” in APK, KW PPR, no. 208, 46–49.

“Pismo Leonida Baranowa do Michaiła Susłowa o sytuacji w Polsce,” 221–26.

For a detailed analysis of the “friendship months” campaigns, cf. Behrends, Die erfundene Freundschaft, 226–39.

Świątkowski, “Cel i zadania miesiąca wymiany kulturalnej,” 3–4, quotation 3.

Podstawy działalności Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.

On anti-Americanism in communist Poland, cf. Behrends, “Erfundene Feindschaft und exportierte Erfindung,” 159–86.

On the power struggle in the PPR, cf. Kaluza, Der polnische Parteistaat, 131–36.

“W sprawie odchylenia prawicowego i nacjanalistycznego w kierownictwe partii, jego źródeł i sposobów jego przezwyciężenia,” 245–53.

Kochański, Stalinowskim kursem, 398.

Żołnierz wolności ludu, wolności Polski; “Marszałek Rokossowski na czele Wojska Polskiego”; Konstanty Rokossowski: Marszałek Polski.

“Marszałek Rokossowski na czele Wojska Polskiego—to wzrost naszych sił obronnych—wzmocnienie bezpieczeństwa Polski,” 13–23, quotation 15.

Konstanty Rokossowski: Marszałek Polski, 29–30.

See also my analysis of High Stalinist discourse, in Behrends, Die erfundene Freundschaft, 49–89.

“Iz dnevnika zaveduyushchego,” 255–56; “Po mianowaniu Marszałka Rokossowskiego Ministrem Obrony Narodowej, Meldunki z terenu,” in AAN, KC PZPR, Wyd. Org., 237/VII-119, 135–64.

“Ze sprawozdania Wasylija Owczarowa,” 65–66.

“Po mianowaniu Marszałka Rokossowskiego Ministrem Obrony Narodowej, Meldunki z terenu, Nr. 230, 11 November 1949,” in AAN, KC PZPR, Wyd. Org., 237/ VII-119, 152–57, quotation 153.

Ibid., “Meldunki z terenu Nr. 226, 7 November 1949,” in AAN, KC PZPR, Wyd. Org., 237/ VII-119, 135.

Ibid., “Meldunki z terenu Nr. 227, 8 November 1949,” in AAN, KC PZPR, Wyd. Org., 237/ VII-119, 138–43, quotations 141–42.

“Wydział Propagandy, Oświaty i Kultury Katowice. Z sprawozdań KP i KM dotyczące wrogiej działalności, 2 December 1949,” in AAN, KC PZPR, 237/ VII-343, 23–28, quotation 23.

“Po mianowaniu Marszałka Rokossowskiego Ministrem Obrony Narodowej, Meldunki z terenu Nr. 227, 8 November 1949,” in AAN, KC PZPR, Wyd. Org., 237/ VII-119, 138–43, quotation 141.

On the post-war Stalin cult, cf. Service, Stalin, 541–50; on the cult in Poland: Kupiecki, “Natchnienie milionów”; Behrends, “Exporting the Leader,” 161–78.

Behrends, Die erfundene Freundschaft, 190–97.

On Stalin's successor see Taubman, Khrushchev.

Cf. Machcewicz, Polski rok 1956; Kemp-Welch, “Khrushchev's ‘Secret Speech,’” 181–207; idem, “Dethroning Stalin,” 1261–84. On the uprising in Poznań see Makowski, Poznański czerwiec 1956.

Behrends, Die erfundene Freundschaft, 337–48.

Machcewicz, Polski rok 1956, 151–55.

“Relacja Władysława Gomułki z rozmów polsko-radziekich 19 X 1956 r. w Belwederze,” 5–12.

On Gomułka's image as a politician see also Behrends, “Nach dem Führerkult.”

In 1949 the PPR and the Polish socialists (PPS) formed the PZPR (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza) which was the official name of the communist party until the regime collapsed in 1990.

On 1968 in Poland see Stola, “Fighting against the Shadows”; Osęka, Marzec ’68.