Lithuanian matters among the demands of the eighteenth-century nobility of the Grand Duchy of Lithuania¹

ABSTRACT

Ever since the union of 1386 between Poland and Lithuania, the nobility of the Grand Duchy of Lithuania strove to enhance the position of their polity within the Polish-Lithuanian Commonwealth. In their instructions for envoys to the sejm, or parliament, to the king or other dignitaries, the Lithuanian sejmiki, that is, provincial assemblies of the nobility, while acting mostly to uphold the union, at the same time emphasized the need to observe the rights of the Grand Duchy. It is difficult to establish whether they regarded Lithuania as one of the two entities that made up the Commonwealth, or rather as one of its three principal provinces (Greater Poland and Lesser Poland being the other two). The majority of the issues raised in the instructions belong to the various demands of the nobility, who had mostly their own interests at heart, or are related to the developments that benefited high-ranking office holders.

KEYWORDS:

• The Grand Duchy of Lithuania
• the Polish-Lithuanian union
• the nobility
• sejm
• sejmik

Disclosure statement

No potential conflict of interest was reported by the author(s).

Notes

1. However, some of the aspects of this union have been the subject of debate, most notably, whether the Lithuanian lands were incorporated into the Crown or attached to it. See, for example, Wisner, Litwa; Frost, The Oxford History, vol. 1, The Making, vii, 47–57.

2. “Korona Polska i Wielkie Księstwo Litewskie jest jedno nierozdzielne i nieróżne ciało, a także nieróżna, ale jedna spólna Rzeczpospolita, która się z dwu Państw i narodów w jeden lud zniosła i spoiła,” Volumina Legum, vol. 2, p. 89.

3. Frost, The Oxford History, 51–2; Gaca Bąk, Unia kalmarska, 135–62.

4. Frost, The Oxford History, 479–94.

5. Lulewicz, Gniewów o unię ciąg dalszy, 7; Wisner, “Szlachta Wielkiego Księstwa Litewskiego,” 36.

6. Błaszczyk, “Rzeczpospolita w latach 1569–1795,” 66–9, 73–4; Wisner, “Unia lubelska,” 38–42; Zakrzewski, Wielkie Księstwo Litewskie (XVI–XVIII w.), 264.

7. Bardach, O Rzeczpospolitą Obojga Narodów, 50.

8. Wisner, “Szlachta Wielkiego Księstwa Litewskiego,” 43; Šapoka, Lietuva ir Lenkija, 284–5; Błaszczyk, “Rzeczpospolita w latach 1569–1795,” 65.

9. Zakrzewski, “Paradoksy unifikacji,” 219–21.

10. Błaszczyk, “Rzeczpospolita w latach 1569–1795,” 64–5; Michalski, “Zagadnienie unii polsko litewskiej,” 44; Kiaupa, “Dwa państwa i dwie prowincje,” 339–44; Zakrzewski, “Paradoksy unifikacji.”

11. Zakrzewski, Wielkie Księstwo Litewskie, s. 281; Kiaupa, “Dwa państwa,” 340–3.

12. Šmigelskytė-Stukienė, “Wielkie Księstwo Litewskie,” 355–61.

13. Šapoka, Lietuva ir Lenkija, 285; Michalski, “Zagadnienie unii polsko litewskiej,” 44; Zakrzewski, Wielkie Księstwo Litewskie, 272–85; Zakrzewski, “Between the Union of Lublin,” 23.

14. Butterwick, Poland’s Last King, 65–72.

15. Šapoka, Lietuva ir Lenkija, 287; Bardach, O Rzeczpospolitą Obojga Narodów, 55; Butterwick, The Polish Revolution, 5; Butterwick, Finis Poloniae, 114.

16. Bem-Wiśniewska, Funkcjonowanie nazwy Polska, 104, 148–9.

17. Wisner, “Szlachta Wielkiego Księstwa Litewskiego,” 37–8.

18. Ślusarska, “Kultura literacka Wilna,” 111; Kiaupa, O treści zjawiska ‘lituanizacji’, 160–5.

19. Similarly, the nobility of the Volynian, Kyiv and Bratslav voivodeships protected their privileges based on the Lublin Union. Their claims contributed to the creation of the Ruthenian nation, Starchenko, “Liublīns’ka unīia,” 5–43.

20. Zielińska, “Mechanizm sejmikowy,” 400–1; Łaszewski, “Instrukcje poselskie,” 73, 79–80; Rachuba, Wielkie Księstwo Litewskie, 131–2; Zakrzewski, Sejmiki Wielkiego Księstwa Litewskiego, 121–2; Jusupović, “Instrukcje kowieńskiez,” 36–7.

21. Jurgaitis, Funkcjonowanie sejmiku wileńskiego, 41–2.

22. Akta sejmiku kowieńskiego.

23. Akty izdevaemye Vilenskoju Kommisjeju, 217, henceforth cited parenthetically in the text as AVAK.

24. Adolphowa, Szlachta litewska wobec zbioru praw, 167.

25. ‘cokolwiek tedy przez tę unią jest dla prowincji Wielkiego Księstwa Litewskiego obwarowano, aby to bez żadnego naruszenia miało wieczne trwanie’, AVAK, vol. 4, p. 585. Similarly, the inhabitants of the district of Grodno raised the issue of righting the wrongs done to Lithuania: AVAK, vol. 7, p. 344; AVAK, vol. 7, p. 282.

26. Szwaciński, “Sejmiki poselskie,” 48.

27. ‘prowincja litew[ska] w trzeciej części narodu do równych jest przymuszona przywilejów’, Akta sejmiku kowieńskiego, 334.

28. Šapoka, Lietuva ir Lenkija, 74; Zakrzewski, Wielkie Księstwo Litewskie, 276.

29. AVAK, vol. 7, p. 287.

30. AVAK, vol. 13, p. 193; Šapoka, Lietuva ir Lenkija, 75. Similar demands were voiced by the nobility of Grodno in 1754, AVAK, vol. 7, p. 324.

31. ‘z rezydencji pańskiej w stołecznym mieście Wilnie gustare mogła’, Akta sejmiku kowieńskiego, 76, 89.

32. Akta sejmiku kowieńskiego, 61.

33. AVAK, vol. 7, p. 385; vol. 13, p. 225; Akta sejmiku kowieńskiego, 276.

34. Zakrzewski, Paradoksy unifikacji.

35. Błaszczyk, “Rzeczpospolita w latach 1569–1795,” 71; Rachuba, Wielkie Księstwo Litewskie, 176; Zakrzewski, Wielkie Księstwo Litewskie, 103; Šapoka, Lietuva ir Lenkija, 116.

36. Akta sejmiku kowieńskiego, 95, 100, 276, 355; AVAK vol. 7, pp. 246, 253, 305, 324, 371, 385; vol. 13, pp. 193, 225; Filipczak, Sejm 1778 Roku, 121.

37. Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 70, 105, 184, 221, 311.

38. Stroynowski, “Znaczenie alternaty,” 124–5, 137–8.

39. Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 118, 122.

40. AVAK vol. 7, pp. 287, 351; Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 125.

41. This time they complained that neglecting the alternate-venue system coincided with the failed attempt to establish an alternate location for the Lithuanian Tribunal, that is, the highest appeal court normally holding sessions in Minsk and Novogrudok. AVAK, vol. 7, p. 318.

42. Zakrzewski, Wielkie Księstwo Litewskie, s. 104, 277; Šapoka, Lietuva ir Lenkija, 117–24.

43. Akta sejmiku kowieńskiego, 104.

44. Rachuba, Wielkie Księstwo Litewskie, 179–80.

45. Šapoka, Lietuva ir Lenkija, 156; Rachuba, “Litewscy marszałkowie,” 33; Zakrzewski, Wielkie Księstwo Litewskie, 106.

46. Akta sejmiku kowieńskiego, 276; Filipczak, Sejm 1778, 145.

47. Kościałkowski, Antoni Tyzenhauz, 134.

48. Akta sejmiku kowieńskiego, 381.

49. Rachuba, Wielkie Księstwo Litewskie, 182; Stroynowski, “Problem odrębności litewskiej,” 130.

50. AVAK, vol. 7, p. 338; vol. 4, pp. 556, 567; Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 261; Zakrzewski, “Paradoksy unifikacji.” Before the 1764 convocation, it appeared in many instructions, Szwaciński, “Sejmiki poselskie,” 55; Jučas, “Parlamentaryzm litewski,” 120.

51. AVAK, vol. 4, p. 309; vol. 7, pp. 307, 321.

52. Akta sejmiku kowieńskiego, 100.

53. Up until then Sanguszko had served as miecznik litewski, or Sword-Bearer of Lithuania Urzędnicy centralni, 163.

54. AVAK, vol. 13, pp. 193, 201, 226.

55. Akta sejmiku kowieńskiego, 148.

56. Akta sejmiku kowieńskiego, 56, 62.

57. Jusupović, Prowincjonalna elita litewska, 180.

58. Zakrzewski, Wielkie Księstwo Litewskie, 284.

59. Akta sejmiku kowieńskiego, 269, 277, 334, 354, 432; Zakrzewski, Wielkie Księstwo Litewskie, 275; Zakrzewski, “Between the Union,” 8, 21.

60. Michalski, “Zagadnienie unii,” 54–5; Zakrzewski, Wielkie Księstwo Litewskie, 275.

61. Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego, vol. 2, p. 36.

62. Kościałkowski, Antoni Tyzenhauz, 133.

63. Błaszczyk, “Rzeczpospolita w latach 1569–1795,” 60–1; Zakrzewski, “Between the Union,” 8. Similar observation made Rachuba, Wielkie Księstwo Litewskie, 169–70.

64. Jučas, “Parlamentaryzm litewski,” 118.

65. Jučas, “Parlamentaryzm litewski,” 118.

66. Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 148, 184, 261; Akta sejmiku kowieńskiego, 450; Jučas, “Parlamentaryzm litewski,” 120. The rights of the staff of the Lithuanian Tribunal also received some attention. During Augustus III’s reign there were demands to ensure that the Lithuanian and Crown notaries in the respective Tribunals had the same duties, including the drafting of legal documents. Akta sejmiku kowieńskiego, 63, 77, 89.

67. AVAK, vol. 7, p. 385; Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 63, 70, 99, 148, 155, 184; Danilczyk, W kręgu afery Dogrumowej, 131. Also, Richard Butterwick analysing Lithuanian instructions for the Great Sejm mentioned the location of Lithuanian institutions in the Grand Duchy of Lithuania: R. Butterwick, Finis Poloniae, 109; Butterwick, The Polish Revolution, 42.

68. Kościałkowski, Antoni Tyzenhauz, 134.

69. Filipczak, Sejm 1778, 126; Jučas, “Parlamentaryzm litewski,” 123.

70. Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 148.

71. Dubonis et al., Susigrąžinant praeitį, 166.

72. Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 144, 354.

73. Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 201.

74. AVAK, vol. 13, p. 156; Akta sejmiku kowieńskiego, 89.

75. Adolphowa, Szlachta litewska, 183–4.

76. Akta sejmiku kowieńskiego, 276; Adolphowa, Szlachta litewska, 163–85; Šapoka, Lietuva ir Lenkija, 165; Malec, “Walka szlachty litewskiej,” 66–7.

77. Filipczak, Sejm 1778, 131–2.

78. AVAK, vol. 4, p. 467. It is worth noting that in 1780 the instructions continued to lay emphasis on the importance of observing the Statute of Lithuania, accusing the leader of the royalists, Tyzenhuaz, of abusing the law; Kalenkiewiczówna, “Rozkład partii Tyzenhauza,” 142.

79. Jučas, “Parlamentaryzm litewski,” 123.

80. Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 257.

81. Akta sejmiku kowieńskiego, 57, 63, 77; Rachuba, Wielkie Księstwo Litewskie, 203; Macuk, “Adnosiny magnatau,” 120.

82. Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 131; cf. Zakrzewski, “Between the Union,” 17.

83. Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 371; Michalski, “Sejmiki poselskie 1788,” 282.

84. Butterwick, Finis Poloniae, 111.

85. Zakrzewski, “Between the Union,” 18.

86. AVAK, vol. 7, p. 338; vol. 13, p. 230; Akta sejmiku kowieńskiego, 159; Szwaciński, “Sejmiki poselskie,” 55; Zakrzewski, Wielkie Księstwo Litewskie, 274.

87. AVAK, vol. 4, p. 532, vol. 7, p. 308; Akta sejmiku kowieńskiego, 57, 84.

88. Bieliński, Uniwersytet Wileński, 600–5.

89. AVAK, vol. 7, p. 328, vol. 13, p. 232; Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 41.

90. Akta sejmiku kowieńskiego, 95, 146, 172, 209. Also mentioned were schools established by the Basilians, Akta sejmiku kowieńskiego, 172.

91. Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej, 94.

92. AVAK, vol. 4, p. 574.

93. Jučas, “Parlamentaryzm litewski,” 120.

94. Filipczak, Sejm 1778, 126; A. Stroynowski, “Problem odrębności,” 129.

95. Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 53.

96. Akta sejmiku kowieńskiego, 268. Bishop Massalski would also be thanked for promulgating parish schools and education for noble youth in the Vilnius diocese. Jobert, Komisja Edukacji Narodowej, 108; Kasabuła, Ignacy Massalski, 564, 571–2.

97. Akta sejmiku kowieńskiego, 47.

98. AVAK, vol. 4, p. 576; Akta sejmiku kowieńskiego, 146, 172, 382.

99. AVAK, vol. 7, p. 314; Akta sejmiku kowieńskiego, 83.

100. Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej, 97.

101. Akta sejmiku kowieńskiego, 83.

102. AVAK, vol. 7, p. 365.

103. For example, AVAK, vol. 7, p. 314; Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 167.

104. Rachuba, “Uczestnicy sejmików litewskich,” 26; Jusupović, “Instrukcje kowieńskie,” 47.

105. Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 159.

106. AVAK, vol. 7, p. 287.

107. ‘ażeby per incolas sues murami, parkanami, wałami albo sztakietami opatrzone były i ciż mieszczanie ażeby dzienne i nocne pro decore et securitate odprawowali warty’ Akta sejmiku kowieńskiego, 79. The nobility of Kaunas also drew attention to the number of dilapidated houses in Lithuanian towns and cities and proposed mortgaging them out with the help of courts; Ibid., 83, 93.

108. AVAK, vol. 7, p. 370.

109. AVAK, vol. 7, p. 321.

110. AVAK, vol. 7, p. 335.

111. AVAK, vol. 7, p. 328, Akta sejmiku kowieńskiego, 96. The Vilnius instructions included more specific requests, for example, pleas to repair one of the city’s bridges, Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 44.

112. Akta sejmiku kowieńskiego, 125.

113. Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 52.

114. AVAK, vol. 4, pp. 467, 494, vol. 7, pp. 245, 385.

115. AVAK, vol. 4, p. 587.

116. Filipczak, Sejm 1778 roku., 127.

117. Zakrzewski, “Between the Union,” 20.

118. Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 69. Similarly, in 1782 there were protests against the Crown’s interference in Lithuanian laws and taxes. However, this may have been a reflex of opposition to the Zamoyski Codex. Adolphowa, Szlachta litewska wobec zbioru praw Andrzeja Zamoyskiego, 167.

119. Stroynowski, “Problem odrębności,” 128–9.

120. Jučas, “Parlamentaryzm litewski,” 532.

121. Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 94, 344, 354; Jusupović, “Instrukcje kowieńskie,” 48.

122. Akta sejmiku kowieńskiego, 208.

123. Akta sejmiku kowieńskiego, p. 94; AVAK vol. 7, p. 272.

124. AVAK, vol. 4, p. 603; Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, pp. 293, 316.

125. AVAK, vol. 7, p. 355, 387.

126. AVAK, vol. 7, pp. 273.

127. AVAK, vol. 7, pp. 288.

128. AVAK, vol. 4, p. 603, vol. 7, pp. 321, 326, vol. 13, p. 193.

129. AVAK, vol. 4, pp. 363, 566, vol. 7, pp. 233, 236, 244, vol. 13, p. 169.

130. Akta sejmiku kowieńskiego, 50–1, 55.

131. Lietuvos Didžiosios Kunigaiskštystės, 159.

132. Akta sejmiku kowieńskiego, pp. 58, 64, 77–8, 89.

133. Akta sejmiku kowieńskiego, 205.

134. Akta sejmiku kowieńskiego, 175, 208–9.

135. Akta sejmiku kowieńskiego, 81, 91.

136. Akta sejmiku kowieńskiego, 268, 276.

137. Lauda sejmików ziemii dobrzyńskiej, 188; Akta sejmikowe województw, 203–4, 207–9, 233, 239, 261.

138. Akta sejmikowe województw, 358–9.

139. Akta grodzkie i ziemiskie, 286, 304, 317, 337.

140. Šapoka, Lietuva ir Lenkija, 290–1; Błaszczyk, “Rzeczpospolita w latach 1569–1795,” 76–7; Michalski, “Zagadnienie unii polsko litewskiej,” 46–59.

141. Kiaupa, “Dwa państwa,” 340–5.

142. Malec, “Zaręczenie Wzajemne,” 147–61 (see therein for further bibliography); Šapoka, Lietuva ir Lenkija, 309–11; Bardach, “Konstytucja 3 Maja,” 383–410; Michalski, “Zagadnienie unii polsko-litewskiej,” 59–72; Šmigelskytė-Stukienė, Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės, 137–41.

Additional information

Funding

The findings discussed in this article derive from the research project 2015/19/D/HS3/00716 funded by the National Science Center, Poland.

Notes on contributors

Monika Jusupović

Monika Jusupović studied history at the University of Warsaw and obtained a doctorate at the Polish Academy of Sciences. Her interests are the history of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the eighteenth century, Lithuanian nobility and the history of parliament. She is an author of Prowincjonalna elita litewska w XVIII wieku: Działalność polityczna rodziny Zabiełłów w latach 1733–1795, Warszawa and the editor of Akta sejmiku kowieńskiego z lat 1733–1795.