Identifying the ‘subnormal’ child in an age of expansion of special education and child science in the Netherlands (c.1945–1965)

Abstract

Between c.1945 and 1965 across the West special education has grown and differentiated substantially. In the Netherlands this expansion ran parallel to the academic recognition and rapid development of the study of learning disabilities. How are these two processes related? This article argues that in this country child science and special education have mutually stimulated each other’s growth and development. The creation of new categories of special-needs children brought about a climate in which the study of learning disabilities and their treatment could flourish. This, in turn, produced further differentiation between children with learning difficulties. Soon problems of identification and categorisation of mentally ‘subnormal’ children proved too complicated to rely on intelligence testing and medical-psychological diagnosis alone. Educational prognosis, based on long-term observation and all kinds of testing, became the key to a child’s future at school and educationists instead of psychologists became the foremost keyholders.

Keywords:

• child sciences
• special education
• mental subnormality
• normalisation
• testing

Notes

¹ This article employs an outdated terminology of ‘feeble-mindedness’, ‘mental deficiency’ and ‘backwardness’ for reasons of historical accuracy. These terms and the model of disability with which they were associated are now obsolete and offensive to people with learning difficulties.

² Gerald Coles, The Learning Mystique: A Critical Look at ‘Learning Disabilities’ (New York: Fawcett Columbine, 1987).

³ The Mentally Subnormal Child: Report of a Joint Expert Committee Convened by WHO with the Participation of United Nations, ILO, and Unesco (Geneva: WHO, 1954).

⁴ Kees Schuyt and Ed Taverne, 1950: Prosperity and Welfare: Dutch Culture in a European Perspective (Den Haag: SDU, 2000).

⁵ Sip J. Pijl and Cor J.W. Meijer, ‘Does Integration Count for Much? An Analysis of the Practices of Integration in Eight Countries’, European Journal of Special Needs Education 6 (1991): 100–11.

⁶ This concept was originally developed by Michel Foucault in Surveiller et punir: naissance de la prison (Paris: Gallimard, 1975). As regards children it has been elaborated most extensively by André Turmel, A Historical Sociology of Childhood: Developmental Thinking, Categorization and Graphic Visualization (Cambridge: Cambridge University Press, 2008). See also Annemieke van Drenth and Kevin Myers, ‘Normalising Childhood: Policies and Interventions Concerning Special Children in the United States and Europe (1900–1960)’, Paedagogica Historica 47 (2011): 719–27.

⁷ Turmel, A Historical Sociology; André Turmel, ‘Childhood and Normalcy: Classification, Numerical Regularities and Tabulations’, Journal of Educational Research 27 (1998): 661–72.

⁸ Ernst Mulder, Beginsel en beroep. Pedagogiek aan de universiteit in Nederland 1900-1940 (Amsterdam: Universiteit van Amsterdam, 1989).

⁹ Een buitengewone plek voor bijzondere kinderen. Driekwart eeuw kinderstudies in het Paedologisch Instituut te Amsterdam (1931–2006), ed. Marjoke Rietveld-van Wingerden (Zoetermeer: Meinema, 2006).

¹⁰ H. Baartman, ‘Ontwikkelingen in de theoretische orthopedagogiek’, in Orthopedagogiek: inzicht, uitzicht, overzicht, ed. R. de Groot and J. van Weelden (Groningen: Wolters-Noordhoff, 1992), 46–74; Timo Bolt and Leonie de Goei, Kinderen van hun tijd. Zestig jaar kinder- en jeugdpsychiatrie in Nederland 1948–2008 (Assen: Van Gorcum, 2008).

¹¹ Proceedings of the Second International Congress on Orthopedagogics, Amsterdam 18–22 VII 1949, ed. I.C. van Houte and Berthold Stokvis (Amsterdam: Systemen Keesing, 1950).

¹² ‘History of Educational Sciences’, ed. Rita Hofstetter and Bernard Schneuwly, Paedagogica Historica 40, nos 5–6 (2004): 569–784; Turmel, A Historical Sociology.

¹³ Mathew Thomson, The Problem of Mental Deficiency: Eugenics, Democracy, and Social Policy in Britain, c.1870–1939 (Oxford: Oxford University Press, 2006); James W. Trent Jr., Inventing the Feeble Mind: A History of Mental Retardation in the United States (Berkeley/Los Angeles: University of California Press, 1994); Ian Copeland, The Making of the Backward Pupil in Education in England, 1870–1914 (London: Woburn Press, 1999); Dorien Graas, Zorgenkinderen op school. Geschiedenis van het speciaal onderwijs in Nederland, 1900–1950 (Leuven/Apeldoorn: Garant, 1996).

¹⁴ Inclusive Education: A Global Agenda, ed. Sip Jan Pijl, Cor J.W. Meijer, and Seamus Hegarty (London/New York: Routledge, 1997).

¹⁵ One exception is: Michael Grossberg, ‘From Feeble-minded to Mentally Retarded: Child Protection and the Changing Place of Disabled Children in the Mid-twentieth Century United States’, Paedagogica Historica 46 (2012): 729–47. He proposes the concept of ‘drift’ to understand the process of constant growth and institutionalisation of care for intellectually disabled persons during the mid-twentieth century in the United States, based on deep-seated beliefs and assumptions regarding the need for segregation.

¹⁶ Theresa Richardson and Erwin V. Johanningmeier, ‘Intelligence Testing: The Legitimation of a Meritocratic Educational Science,’ International Journal of Educational Research 27 (1998): 699–714; Adrian Wooldridge, Measuring the Mind: Education and Psychology in England, c. 1860–1990 (Cambridge: Cambridge University Press, 1994).

¹⁷ For example: Christian Ydesen, ‘The International Space of the Danish Testing Community in the Interwar Years’, Paedagogica Historica 48 (2012): 589–99; Martin Lawn et al., ‘Embedding the New Science of Research: The Organized Culture of Scottish Educational Research in the Mid-twentieth Century’, Paedagogica Historica 46 (2010): 357–81.

¹⁸ Ernst Mulder and Frieda Heyting, ‘The Dutch Curve: The Introduction and Reception of Intelligence Testing in the Netherlands, 1908–1940’, Journal of the History of the Behavioural Sciences 34 (1998): 349–66; Fedor de Beer, Witte jassen in de school. De schoolarts in Nederland ca. 1895–1965 (Assen: Van Gorcum, 2008), 248–64; Stephen J. Gould, The Mismeasure of Man (New York/London: Norton, 1981); Gillian Sutherland, Ability, Merit and Measurement: Mental Testing and English Education 1880–1940 (Oxford: Clarendon Press, 1984); John C. Stocks, ‘Objective Bees in Psychological Bonnets: Intelligence Testing and Selection for Secondary Education in Scotland between the Wars’, History of Education 29 (2000): 225–38.

¹⁹ Hilda T.A. Amsing and Fedor H. de Beer, ‘Selecting Children with Mental Disabilities: A Dutch Conflict over the Demarcation of Expertise in the 1950s’, Paedagogica Historica 45 (2009): 235–50.

²⁰ De Beer, Witte jassen, 248–64.

²¹ Jeroen J.H. Dekker, ‘Children at Risk in History: A Story of Expansion’, Paedagogica Historica 45 (2009): 17–36.

²² Gould, The Mismeasure; M. Schouten and N.J.A. van Oudenhoven, ‘De Binet–Herderschêe–intelligentietest en haar waarde als selectie-instrument’, Tijdschrift voor Zwakzinnigheid en Zwakzinnigenzorg 6 (1969): 180–96. The authors showed that in 1969, 69% of all selection authorities of the Dutch schools for feeble-minded children still used this test.

²³ P. de Boer et al., Rapport ener commissie, ingesteld door het hoofdbestuur van de Bond v. Ned. Onderwijzers (Amsterdam: Bond van Nederlandse Onderwijzers, 1937).

²⁴ G.D. Swanenburg de Veye, Het onderzoek der candidaten voor de buitengewone, lagere scholen te Den Haag in de jaren 1926 tot en met 1934 en de resultaten daarvan (’s-Gravenhage: Vereeniging van Onderwijzers en Artsen werkzaam bij het Buitengewoon Onderwijs, 1938).

²⁵ A. van Voorthuijsen, ‘De keuze van de leerlingen der scholen voor zwakzinnigen’, in Mededeelingen van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen (’s-Gravenhage: Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, 1939), 475–505.

²⁶ G.D. Swanenburg de Veye, ‘Over het medisch-paedagogisch onderzoek der candidaten voor Haagse buitengewone lagere scholen’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs 16 (1935): 19–21; Swanenburg de Veye, Het onderzoek; Van Voorthuijsen, ‘De keuze’; D. Herderschêe, De geestelijke volksgezondheid en het vraagstuk der zwakzinnigheid (Amsterdam: N.V. Noord-Hollandsche Uitgeversmaatschappij, 1947), 97.

²⁷ D. Herderschêe, ‘Het onderzoek der candidaten’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs 16 (1935): 4–5, esp. 5.

²⁸ Swanenburg de Veye, Het onderzoek, 13.

²⁹ These numbers concern conditions in 1938, but it remains unclear from which sources they were derived: W.A. van Liefland, De school voor het afwijkende kind (‘s-Gravenhage: Haga, 1948), 25.

³⁰ Graas, Zorgenkinderen, 114.

³¹ ‘Uit het verslag van de hoofdinspecteur van het buitengewoon lager onderwijs. Overgenomen uit: Het onderwijs in Nederland. Verslag over het jaar 1954’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs en Orthopaedagogiek 37 (1957): 113–17, 135–9, 155–7, 173–7, esp. 115.

³² G. Bolkestein and H. Menkveld, Ontwikkelingslijnen naar speciaal onderwijs (Nijkerk: Callenbach, 1978). Formalisation of the differentiation between more or less ‘educable’ feeble-minded children was largely responsible for this increase.

³³ Mineke van Essen, Wilhelmina Bladergroen. Vrouw in de eeuw van het kind (Amsterdam: Boom, 2012).

³⁴ De Beer, Witte jassen, 263.

³⁵ Eric Haas, Op de juiste plaats. De opkomst van de bedrijfs- en schoolpsychologische beroepspraktijk in Nederland (Hilversum: Verloren, 1995); Bolt and Goei, Kinderen van hun tijd. Baartman, ‘Ontwikkelingen’.

³⁶ J.L.L. Knijff, ‘Het besluit Buitengewoon Onderwijs 1967 en de geestelijke volksgezondheid’, Tijdschrift voor Orthopedagogiek 5 (1968): 154–67.

³⁷ Graas, Zorgenkinderen, 114.

³⁸ Th. Hart de Ruyter, Debilitas mentis, zwakbegaafdheid en vertraagde ontwikkeling (Groningen: Wolters, 1961, orig. 1949).

³⁹ T.J.C. Berk, J. van Weelden and A.J. Wilmink, Kinderen met leer- en opvoedingsmoeilijkheden aan twee Amsterdamse L.O.M.-scholen (Utrecht: Bijleveld, 1963).

⁴⁰ A.J. Wilmink and I.C. van Houte, Opvallende kinderen. Onontsloten gebied in de gewone lagere school (Utrecht: Bijleveld, 1958), 22.

⁴¹ D. Wiersma, Orthopaedagogische beschouwingen (Den Haag: HAGA, 1952); A.J. Wilmink, ‘Enige selektieproblemen en ontwikkelingsaspekten rondom de scholen voor kinderen met leer- en opvoedingsmoeilijkheden’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs en Orthopaedagogiek 41 (1961): 65–77.

⁴² Berk et al., Kinderen, 91–7.

⁴³ Between 1950 and 1965 special schools had a normative range of between 12 and 24 pupils per class as against 45 in regular schools. In reality classes were often larger: ‘Uit het verslag’; Knijff, ‘Het besluit’.

⁴⁴ See for these complaints for example Kevin Myers, ‘Contesting Certification: Mental Deficiency, Families and the State in Interwar England’, History of Education 47 (2011): 749–66.

⁴⁵ J. Luning Prak, Tests op school (Groningen/Djakarta: Wolters, 1952); http://www.adng.nl/tests (accessed July 31, 2013). The Hawik test was available from 1956 in a German version. Tests were often translated from a German, French or English original by individual psychologists for use in their own clinic, institution or school psychological service.

⁴⁶ Berk et al., Kinderen, 91–7.

⁴⁷ Ibid.,182.

⁴⁸ K. van Rijswijk and E. Kool, ‘De ontwikkeling van het speciaal onderwijs in de tweede helft van de 20^e eeuw’, in Het kind van de eeuw: het kind van de rekening?, ed. R. de Groot and J.D. van der Ploeg (Houten: Bohn Stafleu Van Loghum, 1999), 131–55.

⁴⁹ Y. J. Pijl, Het toelatingsonderzoek in het LOM- en MLK-onderwijs (Groningen: RION, 1989).

⁵⁰ J. van Weelden, Samenvatting en overzicht van het pedagogisch-didactisch onderzoek in de practijk van het buitengewoon onderwijs (Zwolle: Compas, 1970).

⁵¹ The Mentally Subnormal Child; M.A. Stolk, ‘Mental Health of the Subnormal Child’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs en Orthopaedagogiek 37 (1957): 167–73. Prevention of mental subnormality was a key interest throughout the 1950s. See for example Richard L. Masland, Seymour B. Sarason, and Thomas Gladwin, Mental Subnormality: Biological, Psychological, and Cultural Factors (New York: Basic Books, 1959).

⁵² John Stewart, ‘“The Dangerous Age of Childhood”: Child Guidance and the “Normal” Child in Great Britain, 1920–1950’, Paedagogica Historica 47 (2011): 785–803; Mathew Thomson, ‘Mental Hygiene as an International Movement, 1918–1939’, in International Health Organisations and Movements, ed. Paul Weindling (Cambridge: Cambridge University Press, 1995); Marijke Gijswijt-Hofstra and Roy Porter, eds., Cultures of Psychiatry and Mental Health Care in Postwar Britain and The Netherlands (Amsterdam/Atlanta: Rodopi, 1998); Nelleke Bakker, ‘Child Guidance and Mental Health in the Netherlands’, Paedagogica Historica 42 (2006): 769–91.

⁵³ L.S. Hearnshaw, Cyril Burt: Psychologist (Ithaca, NY: Cornell University Press, 1979). Burt first developed the concept of ‘subnormal’ intelligence in 1925 in a study on youth delinquency, which was reprinted four times between 1945 and 1952: Cyril Burt, The Young Delinquent (London: London University Press, 1952, reprint).

⁵⁴ Cyril Burt, Geestelijke onvolwaardigheid (‘s-Gravenhage: HAGA, 1936). See for the Dutch eugenics movement: Jan Noordman, Om de kwaliteit van het nageslacht. Eugenetica in Nederland 1900–1950 (Nijmegen: SUN, 1989).

⁵⁵ For example: Herderschêe, De geestelijke volksgezondheid; J. Luning Prak, Menschen en mogelijkheden. Een psychologische beschouwing over de variatie van het verstand (Amsterdam: Scheltema & Holkema, 1948).

⁵⁶ Afwijkende kinderen published studies of liberal academics and Probleemkinderen published studies by Roman Catholics.

⁵⁷ Bakker, ‘Child Guidance’.

⁵⁸ G.J. Bruijel, ‘Onderzoek naar de intelligentie van schoolkinderen in Zuid-West Drenthe’, Tijdschrift voor Sociale Geneeskunde 23 (1947): 213–16.

⁵⁹ J.H. Lamberts, ‘Een onderzoek naar de sociale toestand, de voedingstoestand en het intelligentiequotiënt van Rotterdamse schoolkinderen in 1947, 1949 en 1951’, Tijdschrift voor Sociale Geneeskunde 28 (1952): 347–64. He referred to an unspecified publication of Ph.J. Idenburg, a researcher at the governmental Central Bureau of Statistics. He also referred to unspecified publications of J. Luning Prak, the most prominent testing expert and a eugenicist, who created Dutch standardised versions of the Terman–Merrill and the Pintner–Cunningham IQ group tests: Haas, Op de juiste plaats. See also: http://www.adng.nl/tests (accessed July 31, 2013).

⁶⁰ In the early 1950s the concept was used frequently in the journal on special education: I.C. van Houte, ‘De paedagogische betekenis der zwakzinnigheid’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs 30 (1950): 185–96; ‘Uit het verslag van de hoofdinspecteur van het buitengewoon lager onderwijs’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs en Orthopaedagogiek 34 (1954): 196–200.

⁶¹ Cyril Burt, The Causes and Treatment of Backwardness (New York: Philosophical Library, 1953).

⁶² ‘Het onderwijs in Nederland. Verslag over 1953’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs en Orthopaedagogiek 36 (1956): 72–5; J.M. van Bemmelen, ‘Onaangepast gedrag bij gehandicapte kinderen’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs en Orthopaedagogiek 39 (1959): 1–12.

⁶³ It is interesting to note that Van Gelder ignored Burt’s more recent estimation of not more than 10–11% of educationally subnormal children: L. van Gelder, Ontsporing en correctie. Een inleiding tot de schoolpsychologie (Groningen: Wolters, 1964, orig. 1953), 37.

⁶⁴ Ibid., 230–59.

⁶⁵ P.G. Dix and I.C. van Houte, Zwakbegaafdheid (Utrecht: Bijleveld, 1955), 32.

⁶⁶ Van Houte, ‘De paedagogische betekenis’; Dix and Van Houte, Zwakbegaafdheid.

⁶⁷ Dix and Van Houte, Zwakbegaafdheid.

⁶⁸ Wilmink and van Houte, Opvallende kinderen.

⁶⁹ J. Wester, ‘Interim-rapport “Schoolgeneeskundige Diensten”, Verslagen en Mededelingen betreffende de Volksgezondheid (1961): 1175–1224.

⁷⁰ Schouten and Van Oudenhoven, ‘De Binet–Simon–Herderschêe–Intelligentietest’.

⁷¹ In 1951 a special degree was introduced: ‘Verslag over 1951 van de hoofdinspecteur van het buitengewoon lager onderwijs’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs en Orthopaedagogiek 33 (1953): 102–10, 141–8.

⁷² Hart de Ruyter, Debilitas mentis; R. Jessurun Cardozo-Van Hoorn and Berthold Stokvis, ‘Het gebruik van testmethodes bij de keuring voor het B.L.O.’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs 31 (1951): 129–32; Ph. M. Van der Heijden, ‘Nieuwe inzichten in de psychodiagnostiek der zwakzinnigen’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs 31 (1951): 117–21; W.A. van Liefland, ‘Intelligentie-onderzoek en orthopaedagogiek’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs en Orthopaedagogiek 35 (1955): 90–5, 149–59, 166–71; J.P. Petersma, ‘Het hoe? wie? en waarom? van selectie, segregatie en specialisatie’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs en Orthopaedagogiek 38 (1958): 41–9; L. van Gelder, ‘Pedagogische diagnose en therapie’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs en Orthopaedagogiek 41 (1961): 41–51; A.J. Wilmink, ‘Enige selektieproblemen en ontwikkelingsaspekten rondom de scholen voor kinderen met leer- en opvoedingsmoeilijkheden’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs en Orthopaedagogiek 41 (1961): 65–77; Van Weelden, Samenvatting.

⁷³ I.C. van Houte, ‘Paedagogische rapportage’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs en Orthopaedagogiek 35 (1955): 172–83.

⁷⁴ Herderschêe, Achterlijke kinderen; Van Liefland, De school voor het afwijkende kind.

⁷⁵ G.H. van Dijk, ‘Een structuurverandering van de school voor debielen’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs 31 (1951): 111–17, 132–9, 160–3, 173–9, 217–20; Van Houte, ‘Paedagogische rapportage’.

⁷⁶ Wilmink, ‘Enige selektieproblemen’; Berk et al., Kinderen.

⁷⁷ Van Bemmelen, ‘Onaangepast gedrag’.

⁷⁸ F. Grewel, ‘Differentiatie van intellectuele tekorten en de didactische consequenties’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs en Orthopaedagogiek 41 (1961): 1–4; vL, ‘Uit het buitenland’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs en Orthopaedagogiek 33 (1953): 135–6.

⁷⁹ Hart de Ruyter, Debilitas mentis; W. Damstra, ‘Scholen voor zwakzinnige kinderen en scholen voor moeilijk lerende kinderen’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs 31 (1951): 50–4; Van Liefland, ‘Intelligentie-onderzoek’.

⁸⁰ W.A. van Liefland, ‘Welke norm moet ten grondslag liggen aan de plaatsing op de imbecillenschool’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs 30 (1950): 37–43, 57–67; M.G. den Haan, ‘Het leerplan op de B.L.O.-scholen’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs 31 (1951): 121–4, 164–7.

⁸¹ C.H. de Leeuw, ‘Enkele beschouwingen naar aanleiding van een jaar ervaring als schoolarts-psychiater’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs 32 (1952): 25–31; Dix and Van Houte, Zwakbegaafdheid; Wilmink and Van Houte, Opvallende kinderen; Van Gelder, Ontsporing.

⁸² R. Vedder, ‘De invloed van paedagogische en affectieve verwaarlozing op de oligophrenen’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs en Orthopaedagogiek 39 (1959): 162–74.

⁸³ L. van Gelder, Een oriëntatie in de orthopedagogiek. Capita orthopedagogica et orthodidactica (Groningen: Wolters, 1962), 43.

⁸⁴ Ibid., 45; M.H. Goedman, ‘Een bijdrage in het gesprek over de pedagogische diagnose en therapie’, Tijdschrift voor Buitengewoon Onderwijs en Orthopaedagogiek 41 (1961): 90–8.

⁸⁵ In 1963, 46 of these services had been established: Schoolpsychologie. Taak en oriëntatie (Amsterdam: NIPP, 1964); L. van Gelder, ‘Taak en arbeidsveld van de schoolpsycholoog’, Maandblad voor de Geestelijke Volksgezondheid 11 (1956): 1–18, 325–36.

⁸⁶ L. van Gelder, ‘De schoolpedagoog’, Het Schoolblad 20 (1965): 173–4, 195–6, 211–2; A.J. Wilmink, ‘Discussie over de plaats van de schoolpedagoog’, Het Schoolblad 20 (1965): 265–6, 279–80. See also: Haas, Op de juiste plaats, 148–54.