The Walls Make an Impression: Some Remarks on the Motif of City Walls on Ducal and Civic Seals and its Meaning in 13th-Century Poland

Abstract

The paper considers the appearance and meaning of city walls on ducal and municipal seals in 13th-century Poland. Despite the great popularity of the motif, actual stone or brick fortifications, both of towns and castles, were rare in Poland at the time. It is especially striking that in the area of Kuyavia, where local dukes introduced the motif onto their seals at an early stage, such architectonic structures were almost entirely absent. Several towns also employed images of stone walls on their seals before they gained the real fortifications. The motif of fortification is examined here as a symbol of civilization in a wider sense, and particularly that of the communal town. The final section the paper explores ways in which Polish society might have come to understand this symbolism.

Keywords:

• Poland
• seals
• civic architecture
• fortifications
• city walls
• Piast dynasty

Disclosure statement

No potential conflict of interest was reported by the author.

Notes

1 For a general outline of the history of Poland in the 12th–14th centuries, see E. Mühle, Die Piasten: Polen im Mittelalter (Munich 2011); P. Knoll, The Rise of the Polish Monarchy: Piast Poland in East Central Europe, 1320–1370 (Chicago 1972).

2 See relevant catalogue entries in Z. Piech, Ikonografia pieczęci Piastów (Cracow 1993), 209–10, 214–15, 217.

3 M. Hlebionek, ‘O pieczęciach księcia Kazimierza I Konradowica’, in Książę Kazimierz Konradowic i Kujawy jego czasów, ed. D. Karczewski (Cracow 2017), 199–200.

4 Hlebionek, ‘O pieczęciach’, 200–03, 210–11.

5 It can be added that the exact meaning of this image was widely disputed, as some scholars (especially Piech, Ikonografia pieczęci, 216; P. Żmudzki, Studium podzielonego królestwa. Książę Leszek Czarny (Warsaw 2000), 347–56) suggested that appearance of St Stanislaus expresses Leszek’s political programme, seeking the reunion of the Kingdom. More recently it has been interpreted simply as an image of the ideal Christian knight; see P. Wiszewski, ‘Ikonografia i polityka—czy Leszek Czarny dążył do zjednoczenia Polski?’, Acta Universitatis Wroclaviensis, 2478, Historia, 161 (2002), 293–301; M. Walczak, ‘Bohemi Cracoviam muraverunt? Kraków wobec sztuki czeskiej około roku 1300’, in Czechy i Polska między Wschodem i Zachodem—średniowiecze i wczesna epoka nowożytna, ed. T. Ciesielski and W. Iwańczak (Warsaw and Bellerive-sur-Allier 2016), 269–90, at 283.

6 The closest common ancestor of Kazimir of Kuyavia and Boleslaus the Pious was Boleslaus the Wrymouth (d. 1138), the great-grandfather of the former and the great-great-grandfather of the latter.

7 Piech, Ikonografia pieczęci, 209–10.

8 S. Kuczyński, Pieczęcie książąt mazowieckich (Wrocław, Warsaw, Cracow and Gdansk 1978), 139–43.

9 B. Paszkiewicz, ‘Rozsypane kamienie zaginionej mozaiki: średniowieczne mennictwo kujawskie’, in Dzieje pieniądza i bankowości regionu kujawsko-pomorskiego. Stan i perspektywy badań, ed. W. Garbaczewski and R. Kabaciński (Bydgoszcz 2006), 15–31, at 21–22.

10 For example, those found in a hoard in Kałdus; Hlebionek, ‘O pieczęciach’, 223–24.

11 B. Paszkiewicz, ‘Smokobójca i Samson: O anonimowych denarach z Kałdusa, Ujmy Dużej i Mianowa’, Wiadomości Numizmatyczne, 51 (2007), 197–204.

12 S. Suchodolski, ‘Czeskie wpływy na wyobrażenia monet we wczesnym średniowieczu’, Wiadomości Numizmatyczne, 6 (1962), 203. It was probably derived from Bavarian and Bohemian coins from the 12th century.

13 T. A. Heslop, ‘Seal of Roger de Quincy, Earl of Winchester and Constable of Scotland 1235–64’, in Age of Chivalry: Art in Plantagenet England, ed. J. Alexander and P. Binski (London 1985), 252.

14 J. Goodall, ‘The Royal Assyrian lion hunt in medieval England’, Minerva: The International Review of Ancient Art and Archaeology, 12/v (2001), 44–45, at 45. See also G. M. Reynolds, ‘Battling the Lion: Visual Commemorations of Crusade in Twelfth- and Thirteenth-Century Seals from the British Isles’, Antiq. J., 103 (2023), 240–62.

15 Goodall, ‘Royal Assyrian lion hunt’, 44–45.

16 See M. Henig, ‘The Re-use and Copying of Ancient Intaglios set in Medieval Personal Seals, mainly found in England: An aspect of the Renaissance of the 12th Century’, in Good Impressions: Image and Authority in Medieval Seals, ed. N. Adams, J. Cherry and J. Robinson (London 2008), 25–34; C. Simonet, ‘The (Re-)Use of Ancient Gems and Coins: the Presence of Antiquity in Medieval Sigillography’, in A Companion to Seals in the Middle Ages, ed. L. J. Whatley (Leiden and Boston 2019), 355–96.

17 Hlebionek, ‘O pieczęciach’, 217–18.

18 Ibid., 220–21.

19 Kuczyński, Pieczęcie książąt, 140–42; M. Hlebionek, Pieczęcie Piastów kujawskich (Inowrocław 2011), 40. Outside of mainstream scholarship is a rather unlikely interpretation by Z. Michniewicz, according to which the dragon on Boleslaus the Pious’ seal is an allusion to the Dragon of Wawel from the local origin myth of Cracow and thus represents the duke’s claims to the duchy of Cracow; Z. Michniewicz, ‘O wyobrażeniu smoka na pieczęciach, monetach i w heraldyce Piastów’, Wiadomości Numizmatyczne, 4 (1960), 49–62.

20 Especially Piech, Ikonografia pieczęci, 105–06; Hlebionek, ‘O pieczęciach’, 224. In the opinion of the latter, the architectonic elements ‘locate the scene in space’ while ‘the duke-knight is presented as a brave and good ruler who defends his subjects risking his own life’.

21 Kuczyński, Pieczęcie książąt, 143; Hlebionek, Pieczęcie Piastów, 40.

22 The exact dating of the seal is not entirely clear. It has to have been made no earlier than 1279, as it contains the coat of arms of Leszek the Black who became the duke of Cracow in that year, and before 1303, the date of Sulisława’s testament. There is, however, a document (Kodeks dyplomatyczny Małopolski, ed. F. Piekosiński (Cracow 1876), no. 70) preserved in the Cistercian abbey in Mogiła near Cracow, dated to 1283, whose clause of corroboration mentions, among others, ‘sigillum civitatis Cracouie’. Unfortunately, the city seal is the only one of the original set of three which is not preserved. It seems very probable that it was the same seal as that used for Sulisława’s testament (see M. Starzyński, ‘Uwagi w sprawie genezy najstarszej pieczęci Krakowa z XIII wieku (na marginesie ostatnich badań)’, Studia źródłoznawcze, 50 (2012), 25–40, at 34–36), however this is not certain, and some scholars think the existence of an earlier matrix probable. On this, see especially H. Seroka, ‘W sprawie początków pieczęci miejskiej Krakowa. Ze studiów nad średniowieczną sfragistyką miast małopolskich’, in Drogą historii. Studia ofiarowane profesorowi Józefowi Szymańskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, ed. P. Dymmel, K. Skupieński and B. Trelińska (Lublin 2001), 299–307.

23 ‘The Seal of the Mayor of the City and the Citizens of Cracow’; A. Chmiel, ‘Pieczęć wójtowska krakowska z drugiej połowy XIII wieku’, Rocznik Krakowski, 9 (1907), 213–23, at 222. ‘The Seal of the Mayor and the Community of the City of Cracow’; M. Gumowski, Najstarsze pieczęcie miast polskich XIII i XIV wieku (Toruń 1960), 120. See also Starzyński, ‘Uwagi’, 36.

24 Recently, P. Okniński, ‘Uwagi do dyskusji nad najstarszą pieczęcią Krakowa z XIII w.’, Studia Źródłoznawcze, 53 (2015), 163–68.

25 H. Seroka, Herby miast małopolskich do końca XVIII wieku (Warsaw 2002), 26; Starzyński, ‘Uwagi’, 38.

26 A. Vilain, Imago urbis: les sceaux de villes au Moyen Âge (Paris 2018), 44–49.

27 W. G. Strickland, ‘The Ancient Official Seals of the City of Dublin’, Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland, 6th series, 13 (1923), 121–32, at 122–23.

28 ‘… le châteu à trois tours est un pictogramme destiné à figurer des fortifications, qu’elles soient urbaines ou castrales. C’es son caractère d’imprécision qui lui confère są paradoxale efficiaté’; Vilain, Imago, 47.

29 Vilain, Imago, 49–62.

30 B. M. Bedos-Rezak, ‘Mobile Technologies and the Mobilization of Medieval Urban Identity’, The Medieval Journal, 8 (2018), 137–77, at 158–60.

31 Bedos-Rezak, ‘Mobile Technologies’, 147–62.

32 T. Wojciechowski, Kościół katedralny w Krakowie (Cracow 1900), 190–93; Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII wieku, ed. M. Walicki, 2 vols (Warsaw 1968), II, 712; K. Żurowska, ‘Geneza zachodniej części tak zwanej drugiej katedry wawelskiej’, Zeszyty Naukowe UJ. Prace z Historii Sztuki, 10 (1972), 35–72, at 41–42.

33 R. Knapiński, Credo Apostolorum w romańskich Drzwiach Płockich (Płock 1992). See also A. Gołembnik, ‘Rozwój osadnictwa otwartego i pierwsza lokacja miasta’, in Płock wczesnośredniowieczny, ed. A. Gołembnik (Warsaw 2011), 273–74. The seal was recognized as a copy of the Cracow seal by Walicki in Sztuka polska, I, 302.

34 On the 12th-century Płock Cathedral, see A. Bukowska, ‘Relikty architektury wczesnośredniowiecznej—formy i datowanie’, in Płock wczesnośredniowieczny, 149–216, at 159–61.

35 M. Chorowska, ‘Początki zamków na Dolnym Śląsku: Wleń, Wrocław, Legnica’, in Początki murowanych zamków w Polsce do połowy XIV w.: materiały z I Ogólnopolskiej Konferencji Colloquia Castrensia zorganizowanej przez Zamek Królewski w Warszawie-Muzeum i Zakład Architektury Polskiej Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej: 15–16 października 2015 r. (Warsaw 2017), 93–111.

36 See T. Mroczko and M. Arszyński ed., Architektura gotycka w Polsce, 2 vols (Warsaw 1995), II, 260.

37 J. Widawski, Miejskie mury obronne w państwie polskim do początku XV wieku (Warsaw 1973), 143–49; E. Mikołajczak, ‘Inowrocław w czasach Kazimierza Konradowica (1230–1267)’, in Książę Kazimierz Konradowic, 16–21. The predecessor of Inowrocław was an open trade settlement, but the communal town was founded further toward the south, outside its borders.

38 Widawski, Miejskie mury, 113–18.

39 Widawski, Miejskie mury, 285–95, 418–24.

40 Z. Kurnatowska, ‘Claustrum romańskie wraz z najbliższym zapleczem osadniczym w kolejnych fazach’, in Opactwo benedyktynów w Lubiniu: Pierwsze wieki istnienia. Materiały z IV Sesji Lubiąskiej z okazji 850-lecia konsekracji o-tarza NMP 14–15 października 1995, ed. Z. Kurnatowska (Poznań 1996), 136–55; J. Tomala, Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce, 2: Architektura obronna (Kalisz 2011), 263–64.

41 Widawski, Miejskie mury, 357–75; J. Pierzak, ‘Umocnienia średniowiecznego Poznania. Stan i potrzeby badań nad umocnieniami miasta lokacyjnego’, in Civitas Posnaniensis. Studia z dziejów średniowiecznego Poznania, ed. Z. Kurnatowska and T. Jurek (Poznań 2005), 305–24, at 305–06.

42 Tomala, Murowana architektura, 48–49, 214–15.

43 T. Sawicki, ‘Relikty zamku książęcego’, in Gniezno. Wczesnośredniowieczny zespół grodowy, ed. T. Sawicki and M. Bis (Warsaw 2018), 235–48. Sawicki’s interpretation was criticized in T. Ratajczak, ‘Od grodu do zamku. XIII-wieczne rezydencje piastowskie w Wielkopolsce’, in Studia nad dawną Polską (Gniezno 2009), 71–86, at 73–78; and idem, ‘Architektura przedromańska i romańska w grodzie gnieźnieńskim—stan wiedzy z zakresu historii sztuki i perspektywy badawcze’, in Wczesnośredniowieczne Gniezno, 1: Stan i potrzeby badawcze, ed. Ł. Kaczmarek and A. Różański (Gniezno and Poznań 2022), 119–44, at 140–41.

44 Ratajczak, ‘Od grodu do zamku’, 78–81; idem, ‘Medieval architecture of royal castle in Poznań’, Quaestiones Medii Aevi Novae, 13 (2008), 219–42.

45 T. Olszacki, Zamek królewski w Sieradzu. Dzieje, badania, architektura (Sieradz 2013), 14–15.

46 See M. Niezabitowski, ‘Krakau. Eine europäische Metropole des Magdeburger Rechts’, in Faszination Stadt. Die Urbanisierung Europas im Mittelalter und das Magdeburger Recht, ed. G. Köster and C. Link (Magdeburg 2019), 232–37.

47 M. Łyczak, E. Zaitz and M. Zaitz, ‘Lokalizacja klasztoru Ojców Franciszkanów na tle układu urbanistycznego średniowiecznego Krakowa’, in Sztuka w kręgu krakowskich franciszkanów i klarysek, ed. M. Szyma and M. Walczak (Cracow 2020), 109–15.

48 As was noted in the Annals of the Cracow Chapter, Duke Boleslaus the Chaste ‘castrum edificatur in Cracouia super totum montem cum lignis’ in 1265; Najdawniejsze roczniki polskie I kalendarz, ed. Z. Budkowa (Warsaw 1978), 91.

49 It was noted in the Annals of Traska that ‘Pro qua fidelitate dux Lestco predictis civibus civitatem Cracoviensem fortisimmis plancis et fossatis, renitentbus militibus, eodem anno munivit et magnas contulit libertates’; Monumenta Poloniae Historica, 3 (Lviv 1878), 851. For the rebellion of the Starżas, see P. Żmudzki, Studium podzielnego królestwa. Książę Leszek Czarny (Warsaw 2000), 399–426.

50 Kronika halicko-wołyńska, 263.

51 D. Niemiec, ‘13th-century fortifications of Kraków’, Recherches Archéologiques, ns 10 (2019), 181–204, at 193–204. Wladislaus became king of Poland in 1320.

52 Ibid., 190–93.

53 See note 22 above.

54 Kronika halicko-wołyńska, 240.

55 P. Stróżyk, ‘Raz jeszcze o pieczęci wielkiej miasta Sandomierza’, Roczniki Historyczne, 83 (2017), 103–22.

56 M. Walczak, ‘Dzieło sztuki jako źródło historyczne’, in idem, Do źródła (Cracow 2010), 12–13.

57 H. Knothe, ‘Das Landeswappen der Oberlausitz’, Neues Archiv für Sächsische Geschichte und Altertumskunde, 3 (1882), 97–117, at 112; see also R. Böttger [Einleitung (Introduction)] in R. Peter, Bautzen (Dresden 1957), 17; L. Bobková, ‘Budyšín, místo diplomatických schůzek Karla IV’, in Regnum Bohemiae et Sacrum Romanum Imperium: sborník k poctě Jiřího Kuthana, ed. T. Halama (Prague 2005), 103–13, at 103–04.

58 Gumowski, Najstarsze pieczęcie, 177–78.

59 A. Rutkowska-Płachcińska ed., Rocznik Świętokrzyski (Cracow 1996), 56.

60 T. Węcławowicz, ‘Bohemi Cracoviam muraverunt’, Umění, 46 (1998), 410–17; Walczak, ‘Bohemi Cracoviam’, 269–72.

61 J. Widawski, Miejskie mury, passim.

62 The text is usually considered a chapter of the so-called Cracow Cathedral Chronicle, probably written in the 1370s. In the 19th century some scholars thought it to be a prologue to the more or less contemporary Chronicle by Jan of Czarnków; thus, it was published twice, and while the edition in Monumenta Poloniae Historica, 2 (ed. A. Bielowski (Lviv 1879), 623–31) includes it among the works by Jan of Czarnków, the other edition presents it correctly: W. Kętrzyński, O rocznikach polskich (Cracow 1896), 187–90.

63 M. Walczak, ‘Fundacje artystyczne „panów przyrodzonych” Królestwa Polskiego’, in Skarby epoki Piastów. W siedemsetną rocznicę konsekracji Władysława Łokietka 1320–2020, ed. J. Ziętkiewicz-Kotz (Cracow 2020), 23–42, at 39. See also idem, ‘The Gothic Tombs of the Kings of Poland in the Wawel Cathedral’, Italien-Mitteldeutschland-Polen. Geschichte und Kultur im europäischen Kontext vom 10. bis zum 18. Jahrhundert, ed. E. Bünz, C. Lübke and S. Kolditz (Leipzig 2013), 531–52.

64 Thomas Aquinas, De regimine principum ad regem Cypri et De regimine Judaeorum ad ducissam Brabantiae politica opuscula duo, ed. J. Mathis (Turin 1924), 19–20.

65 See P. Pajor, O budowaniu królestwa. Książęce i królewskie fundacje architektoniczne w Małopolsce jako środek reprezentacji władzy 1243–1370 (Cracow 2020), 255–78.

66 See P. Crossley, Gothic Architecture in the Reign of Kasimir the Great: Church Architecture in Lesser Poland, 1320–1380 (Cracow 1985).

67 Kętrzyński, O rocznikach, 188.

68 In one 15th-century source, the coat of arms of Dobrzyń Land was interpreted as the head of Nebuchadnezzar; S. Kuczyński, ‘Zagadka herbu ziemi dobrzyńskiej’, in Kultura średniowieczna i staropolska. Studia ofiarowane Aleksandrowi Gieysztorowi w pięćdziesięciolecie pracy naukowej (Warsaw 1991), 279–89.

69 Such an interpretation was first presented by Borys Paszkiewicz and then widely accepted; B. Paszkiewicz, ‘Rogi króla Kazimierza’, in Imagines potestatis. Rytuały, symbole i konteksty fabularne władzy zwierzchniej. Polska X–XV w., ed. J. Banaszkiewicz (Warsaw 1994), 161–67.

70 Bedos-Rezak, ‘Mobile Technologies’, 158–66.

71 See B. M. Bedos-Rezak, ‘Du sujet à l’objet. Fa formulation identitaire et ses enjeux culturels’, in Unverwechselbarkeit: persönliche Identität und Identifikation in der vormodernen Gesellschaft, ed. P. von Moos (Cologne 2004), 35–55; eadem, ‘Replica: images of identity and the identity of images in prescholastic France’, in The Mind’s Eye: Art and Theological Argument in the Middle Ages, ed. J. F. Hamburger and A.-M. Bouché (Princeton 2006), 46–64.

72 Bamberg, Staatsbibliothek, MS Msc.Bibl.140, fol. 55r.

73 B. Kühnel, From the Earthly to the Heavenly Jerusalem: Representations of the Holy City in Christian Art of the First Millennium (Rome, Freiburg and Vienna 1987), 137–38 and passim.

74 A. Timmermann, ‘Fleeting Glimpses of Eschaton: Scalar Travels in Medieval Microarchitecture’, in Microarchitectures médiévales. L’échelle à l’épreuve de la matière, ed. J.-M. Guillouët and A. Vilain (Paris 2018), 57–66, at 57–58. For Hezilo’s chandelier, see K. B. Kruse ed., Der Heziloleuchter im Hildesheimer Dom (Regensburg 2015); for Barbarossa’s chandelier, see H. Wimmer, ‘The iconographic programme of the Barbarossa Candelabrum in the Palatine Chapel at Aachen: a re-interpretation’, Immediations: The Research Journal of the Courtauld Institute of Art, 1 (2005), 24–39.

75 H. Westermann-Angerhausen, ‘Zwei romanische Thuribula im Trierer Domschatz - und Überlegungen zu Theophilus und dem Gozbert-Rauchfaß’, Zeitschrift des Deutschen Vereins für Kunstwissenschaft, N.F. 42/ii (1988), 45–60.

76 Theophilus, The Various Arts: De Diversis Artibus, ed. C. R. Dodwell (Oxford 1961), 111–19; on Theophilus’ treatise, see H. C. Herhart, Theophilus and the Theory and Practice of Medieval Art (University Park 2017).

77 Skarby Epoki Piastów, 140–43.

78 Knapiński, Credo Apostolorum, passim.

79 Cracow, Chapter Archives, MS 143, fol. 197v; Sztuka polska, II, 715.

80 R. Kaczmarek, ‘“QVE DEDIT IN DONIS DEVS ET NATURA POLONIS …”. Kwestia identyfikacji i datowania jednej z płyt nagrobnych w Lubiążu’, in Visibilia et invisibilia w sztuce średniowiecza. Księga poświęcona pamięci Profesor Kingi Szczepkowskiej-Naliwajek, ed. A. Badach, M. Janiszewska and M. Tarkowska (Warsaw 2009), 375–85.

81 P. Mrozowski, Polskie nagrobki gotyckie (Warsaw 1994), 172.

82 See A. Stasińska and M. Tomyślak, Śląska ars moriendi. Średniowieczne metalowe płyty nagrobne (Wrocław 2023), 35–37.

83 P. Binski, Medieval Death: Ritual and Representation (New York 1996), 86.

84 M. Cohen, The Sainte-Chapelle and the Construction of Sacral Monarchy: Royal Architecture in Thirteenth-Century Paris (Cambridge 2015), 159–61, 192–93.

85 Piech, Ikonografia, 222–23.

86 Ibid., 234–36.

87 I. Matejko-Peterka, Książęta, pieczęcie I władza. Studium ze sfragistyki Piastów legnicko-brzeskich (Warsaw 2016), 105–06 (the seals of Henry the Fat), 112–17 (the seals of Boleslaus III the Generous).

88 Pajor, O budowaniu, 40–41.

89 M. Douglas, Purity and Danger: An Analysis of the Concepts of Pollution and Taboo (London and New York 1966), 4.