Medical therapeutics and the place of healing in early medieval Culmen in Poland

References

• A. Gieysztor, B. Kürbisówna, and G. LabudaBruno of Querfurt. 1966. “Żywot Pięciu Braci Męczenników.” In Piśmiennictwo czasów Bolesława Chrobrego, edited by A. Gieysztor, B. Kürbisowna, and G. Labuda, Translated by K. Abgarowicz, 155–246. Warszawa:PWN.
   Google Scholar
• Abgarowicz, K. 1965. Kronika Wielkopolska. Translated. Warszawa: PWN.
   Google Scholar
• Abramów, J. 2012. “Roślinność w gospodarce mieszkańców ośrodka in Culmine na Pomorzu Nadwiślańskim we wczesnym średniowieczu.” PhD diss., Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
   Google Scholar
• Abramów, J. 2016. “Archaeobotanical Sources from Stratifications of the North-Eastern Part of the Settlement (Site 2). Remains of Herbaceous Plants.” In Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Kałdusie. Studia archeologiczno-paleobotaniczne. Mons Sancti Laurentii, edited by W. Chudziak and A. M. Noryśkiewicz, 85–111. Vol. 8. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
   Google Scholar
• Abramów, J., and D. Bienias. 2016. “Use of Plants by Inhabitants of the in Culmine Settlement.” In Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Kałdusie. Studia archeologiczno-paleobotaniczne. Mons Sancti Laurentii, edited by W. Chudziak and A. M. Noryśkiewicz, 165–171. Vol. 8. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
   Google Scholar
• Amar, Z. 2002. The History of Medicine in Jerusalem. British Archaeological Reports. Oxford: Archaeopress.
   Google Scholar
• Anonymous gynecological notes. 1420. Holding Institution: Wellcome Trust Centre for the History of Medicine (Wellcome Institute), London, England. London, Wellcome Library 49 (5000), Folio 38v. Loren Carey MacKinney Collection on Medieval Medicine, 1930s-1963 (#3665). Repositiory: Carolina Digital Library and Archives. https://dc.lib.unc.edu/cdm/ref/collection/mackinney/id/3911/rec/4.
   Google Scholar
• Arderne, J. 1968. Treatises of Fistula in Ano Haemorrhoids, and Clysters. London, New York, Toronto: Oxford University Press.
   Google Scholar
• Arnott, R., ed. 2002. “The Archaeology of Medicine.” Papers given at a session of the annual conference of the Theoretical Archaeology Group held at the University of Birmingham on 20 December 1998. British Archaeological Reports. Oxford: Archaeopress. doi:10.1044/1059-0889(2002/er01).
   Google Scholar
• Arslan, F., E. Karagöz, B. Y. Arslan, and A. Mert. 2016. “An Unnoticed Origin of Fever: Periapical Tooth Abscess. Three Case Reports and Literature Review.” Le Infezioni in Medicina 24 (1): 67–70.
   PubMedGoogle Scholar
• Ashley, K., and M. Deegan. 2009. Being a Pilgrim: Art and Ritual on the Medieval Routes to Santiago. Burlington: Lund Humphreys.
   Google Scholar
• Aufderheide, A. C., and C. Rodríguez-Martín. 2006. The Cambridge Encyclopedia of Human Paleopathology. Cambridge: Cambridge University Press.
   Google Scholar
• Bailey, C. J. 1967. “An Early Iron Age/Romano-British Site at Pins Knoll, Litton Cheney.” Proceedings of the Dorset Natual History and Archaeological Society. Vol. 89, 147–159. doi:10.1148/89.1.147.
   Google Scholar
• Baker, P. A. 2002. “Diagnosing Some Ills: The Archaeology, Literature and History of Roman Medicine.” In Practitioners, Practices and Patients. New Approaches to Medical Archaeology and Anthropology, edited by P. A. Baker and G. Car, 16–29. Oxford: Oxbow Books.
   Google Scholar
• Baker, P. A. 2013. The Archaeology of Medicine in the Greco-Roman World. Cambridge: Cambridge University Press.
   Google Scholar
• Baker, P. A., and G. Carr, eds. 2002a. Practitioners, Practices and Patients. New Approaches to Medical Archaeology and Anthropology. Oxford: Oxbow Books.
   Google Scholar
• Baker, P. A., and G. Carr. 2002b. “Introduction.” In Practitioners, Practices and Patients. New Approaches to Medical Archaeology and Anthropology, edited by P. A. Baker and G. Carr, vii–xi. Oxford: Oxbow Books.
   Google Scholar
• Banasiak, P. 2016a. “Znaleziska belemnitów z wczesnośredniowiecznego kompleksu osadniczego w Kałdusie. Próba interpretacji.” B.A. thesis, Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
   Google Scholar
• Banasiak, P. 2016b. “Znaleziska belemnitów z wczesnośredniowiecznego Kałdusa. Antropologia kulturowa i jej znaczenie w interpretowaniu i zastosowaniu metod badawczych w archeologii.” Paper presented at the International Conference for Students “Reading the Past”, Rzeszów, Poland, April 21–22.
   Google Scholar
• Bendheim, O. L. 1966. “Medical Archaeology in Mexico.” Hospital and Community Psychiatry 17 (6): 167–169.
   PubMedGoogle Scholar
• Bielowski, A., ed. 1961. Traski Annals. Monumenta Poloniae Historica. Vol. 2. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
   Google Scholar
• Birch, D. J. 1998. Pilgrimage to Rome in the Middle Ages: Continuity and Change. Woodbridge, Rochester: Boydell and Brewer.
   Google Scholar
• Bojarski, J., W. Chudziak, A. Drozd, A. Koperkiewicz, T. Kozłowski, and V. Stawska. 2010. “Katalog źródeł.” In Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie (stanowisko 4). Mons Sancti Laurentii, edited by W. Chudziak, 189–603. Vol. 5. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
   Google Scholar
• Book of Hours. 1490–1500. Cambridge, Fitzwilliam Museum 119, Folio 9v. Holding Institution: Fitzwilliam Museum, Cambridge, England. Loren Carey MacKinney Collection on Medieval Medicine, 1930s-1963 (#3665). Hosted by University of North Carolina at Chapel Hill. Repository of Carolina Digital Library and Archives. https://dc.lib.unc.edu/cdm/singleitem/collection/mackinney/id/3406/rec/1.
   Google Scholar
• Borzova, Z. 2006. “Sickles in Early Medieval Graves in Slovakia.” Slovenská archeológia (Slovak Archaeology) 54 (2): 2209–2237.
   Google Scholar
• Boutin, A. T. 2016. “Exploring the Social Construction of Disability: An Application of the Bioarchaeology of Personhood Model to a Pathological Skeleton from Ancient Bahrain.” International Journal of Paleopathology 12: 17–28. doi:10.1016/j.ijpp.2015.10.005.
   PubMed Web of Science ®Google Scholar
• Buckland-Wright, J. C. 1990. “The Animal Bones.” In Excavations at Whitcombe, 1965–1967. Proceedings of the Dorset Natural History and Archaeological Society. Vol. 112, edited by G. M. Aitken and G. N. Aitken, 86–90. Dorchester: Dorset Natural History and Archaeological Society.
   Google Scholar
• Carr, G. 2002. “A Time to Live, A Time to Heal and A Time to Die: Healing and Divination in Later Iron Age and Early Roman Britain.” In Practitioners, Practices and Patients. New Approaches to Medical Archaeology and Anthropology, edited by P. A. Baker and G. Carr, 58–73. Oxford: Oxbow Books.
   Google Scholar
• Chareyron, N. 2005. Pilgrims to Jerusalem in the Middle Ages. New York: Columbia University Press.
   Google Scholar
• Chudziak, W. 1999. “Uwarunkowania komunikacyjne w okresie tworzenia się ośrodków wczesnopaństwowych w strefie chełmińsko-dobrzyńskiej.” In Centrum i zaplecze we wczesnośredniowiecznej Europie Środkowej. Spotkania Bytomskie, edited by S. Moździoch, 173–183. Vol. 3. Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
   Google Scholar
• Chudziak, W. 2001. “Wczesnośredniowieczne groby komorowe z Kałdusa pod Chełmnem na Pomorzu Wschodnim.” Slavia Antiqua 42: 63–96.
   Google Scholar
• Chudziak, W. 2003a. Wczesnośredniowieczna przestrzeń sakralna in Culmine na Pomorzu Nadwiślańskim. Mons Sancti Laurentii. Vol. 1. Toruń: Wydawnictwo UMK.
   Google Scholar
• Chudziak, W. 2003b. “Wczesnośredniowieczne “importy” skandynawskie z Kałdusa pod Chełmnem na Pomorzu Wschodnim.” In Słowianie i ich sąsiedzi we wczesnym średniowieczu, edited by M. Dulinicz, 117–126. Warszawa: Uniwersytet M. Curie-Skłodowskiej.
   Google Scholar
• Chudziak, W. 2005. “Z badań nad funkcją społeczną sierpów i półkosków na ziemiach słowiańskich we wczesnym średniowieczu. A study of the social functions of sickles and reaping hooks in the Slavonic lands in the early Middle Ages.” In Przeszłość z perspektywy źródeł materialnych i pisanych. Archaeologia Historica Polona, edited by J. Olczak, Vol. 15, part 2, 201–218. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
   Google Scholar
• Chudziak, W., ed. 2006a. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie (stanowisko 1). Mons Sancti Laurentii. Vol. 3. Toruń: Wydawnictwo UMK.
   Google Scholar
• Chudziak, W. 2006b. “Problem projekcji mitu kosmologicznego na organizację przestrzeni sakralnej in Culmine na Pomorzu Nadwiślańskim.” Slavia Antiqua 47: 67–97.
   Google Scholar
• Chudziak, W., ed. 2010. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie (stanowisko 4). Mons Sancti Laurentii. Vol. 5. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
   Google Scholar
• Chudziak, W., and A. M. Noryśkiewicz. 2016. Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Kałdusie. Studia archeologiczno-paleobotaniczne. Mons Sancti Laurentii. Vol. 8. Toruń: Wydawnictwo UMK.
   Google Scholar
• Chudziak, W., and J. Bojarski. 2005. Sprawozdanie z badań archeologicznych w Kałdusie, województwo kujawsko-pomorskie, stanowisko 1 (osada wielokulturowa i wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe). Toruń: Instytut Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
   Google Scholar
• Chudziak, W., and J. Bojarski. 2015. “Chełmno i Toruń. Początki miast na ziemi chełmińskiej.” Archaeologia Historica Polona 23: 83–105. doi:10.12775/AHP.2015.003.
   Google Scholar
• Chudziak, W., J. Bojarski, and V. Stawska. 2010. “Wyposażenie pochówków.” In Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie (stanowisko 4). Mons Sancti Laurentii, edited by W. Chudziak, 79–103. Vol. 5. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
   Google Scholar
• Chudziak, W., M. Weinkauf, E. Siemianowska, J. Bojarski, B. Kowalewska, P. Szczepanik, J. Abramów, D. Bienias, and D. Makowiecki. 2016. “Domniemana karczma z wczesnośredniowiecznego zespołu osadniczego w Kałdusie na Pomorzu Nadwiślańskim.” Przegląd Archeologiczny 64: 133–172. doi:10.23858/PA64.2016.006.
   Google Scholar
• Chudziak, W., and V. Stawska. 2006. “Wyposażenie grobowe i jego społeczne funkcje.” In Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie (stanowisko 1). Mons Sancti Laurentii, edited by W. Chudziak, 143–155. Vol. 3. Toruń: Wydawnictwo UMK.
   Google Scholar
• Cockayne, T. O. 1865. Leechdoms Wortcunning, and Starcraft of Early England Being a Collection of Documents, for the Most Part Never before Printed Illustrating the History of Science in This Country before the Norman Conquest. 3 vols. London: Rerum Britannicarum Medii Ævi Scriptores. (Rolls Series) 35 i–iii, (reprint 1965) vol. 2.
   Google Scholar
• Crawford, S., and C. Lee, ed. 2010. Bodies of Knowledge: Cultural Interpretations of Illness and Medicine in Medieval Europe. BAR International Series. Studies in Early Medicine, vol. 1. Oxford: Archaeopress.
   Google Scholar
• Crawford, S., and C. Lee, eds. 2014. Social Dimensions of Medieval Disease and Disability. BAR International Series. Studies in Early Medicine. Vol. 3. Oxford: Archaeopress.
   Google Scholar
• Crummy, P. 2002. “A Preliminary Account of the Doctor’s Grave at Stanway.” In Practitioners, Practices and Patients. New Approaches to Medical Archaeology and Anthropology, edited by P. A. Baker and G. Carr, 47–57. Oxford: Oxbow Books.
   Google Scholar
• Daniell, C. 1997. Death and Burial in Medieval England 1066–1550. London, New York: Routledge.
   Google Scholar
• Dettwyler, K. A. 1991. “Can Paleopathology Provide Evidence for „Compassion”?” American Journal of Physical Anthropology 84: 375–384. doi:10.1002/ajpa.1330840402.
   PubMed Web of Science ®Google Scholar
• Dickel, D. N., and G. H. Doran. 1989. “Severe Neural Tube Defect Syndrome from the Early Archaic of Florida.” American Journal of Physical Anthropology 80: 325–334. doi:10.1002/ajpa.1330800306.
   PubMed Web of Science ®Google Scholar
• Dłużewska, S. 1983. “Ludowa wiedza medyczna ludności kaszubskiej okolic Bytowa.” Łódzkie Studia Etnograficzne 25: 35–59.
   Google Scholar
• Dupras, T. L., L. J. Williams, M. de Meyer, C. Teeters, D. Depraetere, B. Vanthuyne, and H. Willems. 2010. “Evidence of Amputation as Medical Treatment in Ancient Egypt.” International Journal of Osteoarchaeology 20: 405–423.
   Web of Science ®Google Scholar
• Fain, O. 2005. “Musculoskeletal Manifestations of Scurvy.” Joint Bone Spine 72: 124–128. doi:10.1016/j.jbspin.2004.01.007.
   PubMed Web of Science ®Google Scholar
• Frantzen, A. J. 2014. Food, Eating and Identity in Early Medieval England. Woodbridge: Boydell Press.
   Google Scholar
• Frayer, D. W., W. A. Horton, R. Macchiarelli, and M. Mussi. 1987. “Dwarfism in an Adolescent from the Italian Late Upper Palaeolithic.” Nature 330: 60–62. doi:10.1038/330060a0.
   PubMed Web of Science ®Google Scholar
• Gallus Anonymus. 2008. Deeds of the Princes of the Poles. Translated by R. Grodecki. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy in. Ossolińskich.
   Google Scholar
• Gardeła, L. 2008. ““Runy otrzymasz i czytelne znaki…”. Choroby, dolegliwości i uroki w epoce wikingów.” In Epidemie, klęski, wojny. Funeralia Lednickie, edited by W. Dzieduszycki and J. Wrzesiński, 247–268. Vol. 10. Poznań: SNAP.
   Google Scholar
• Gilchrist, R. 1995. “Christian Bodies and Souls: The Archaeology of Life and Death in Later Medieval Hospitals.” In Death in Towns. Urban Responses to the Dying and the Dead, 1000–1600, edited by S. Bassett, 101–118. London, New York: Leicester University Press.
   Google Scholar
• Gilchrist, R. 2008. “Magic for the Dead? The Archaeology of Magic in Later Medieval Burials.” Medieval Archaeology 52: 119–159. doi:10.1179/174581708x335468.
   Web of Science ®Google Scholar
• Gilchrist, R. 2017. “Rhind Lecture 3.” Medicine for the Soul: the Archaeology of Monastic Healing, youtube, May 19–21: 2017.
   Google Scholar
• Gilchrist, R., and B. Sloane. 2005. Requiem: The Medieval Monastic Cemetery in Britain. London: Museum of London Archaeology Service.
   Google Scholar
• Gładykowska-Rzeczycka, J. J. 1976. “Zmiany w układzie kostnym ludności ze średniowiecznych cmentarzysk.” Badania Populacji Ludzkich na materiałach współczesnych i historycznych. Seria Antropologia 4: 85–103.
   Google Scholar
• Goodwin, J. A., E. A. Coleman, E. Sullivan, R. Easley, P. K. McNatt, N. Chowdhury, and C. B. Stewart. 2013. “Personal Financial Effects of Multiple Myeloma and Its Treatment.” Cancer Nursing 36 (4): 301–308. doi:10.1097/NCC.0b013e3182693522.
   PubMed Web of Science ®Google Scholar
• Górski, M. 1983. “Zębopochodne zapalenie kości szczęk i tkanek okołoszczękowych.” In Zarys stomatologii. Podręcznik dla studentów medycyny, edited by Z. Jańczuk, 224–236. Warszawa: PZWL.
   Google Scholar
• Gregoricka, L. A., T. K. Betsinger, A. B. Scott, and M. Polcyn. 2014. “Apotropaic Practices and the Undead: A Biogeochemical Assessment of Deviant Burials in Post-Medieval Poland.” PloS One 9 (11): 1–24. doi:10.1371/journal.pone.0113564.
   Web of Science ®Google Scholar
• Haftka, A. 2007. “Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie. Stanowisko 2.” MA thesis, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
   Google Scholar
• Härke, H. 2014. “Grave Goods in Early Medieval Burials: Messages and Meanings.” Mortality 19 (1): 41–60. doi:10.1080/13576275.2013.870544.
   Google Scholar
• Hawkey, D. 1998. “Disability, Compassion and the Skeletal Record: Using Musculoskeletal Stress Markers (MSM) to Construct an Osteobiography from Early New Mexico.” International Journal of Osteoarchaeology 8: 326–340. doi:10.1002/(ISSN)1099-1212.
   Web of Science ®Google Scholar
• Hill, J. D. 1995. Ritual and Rubbish in the Iron Age of Wessex. Oxford: British Archaeological Report British Series 242.
   Google Scholar
• Ibn-Sina, H. 1998. Canon of Medicine. Book II: Materia Medica. New Delhi: Jamia Hamdard.
   Google Scholar
• Insoll, T. 2011. “Substance and Materiality? The Archaeology of Talensi Medicine Shrines and Medicinal Practices.” Anthropology & Medicine 18 (2): 181–203. doi:10.1080/13648470.2011.591196.
   PubMedGoogle Scholar
• Jagla, J. 2004. Boska Medycyna i Niebiescy Uzdrowiciele wobec kalectwa i chorób człowieka. Ikonografia „Patronów od chorób” i „Świętych Miłujących Żebraków” w sztuce polskiej XIV–XVII w. Warszawa: Neriton.
   Google Scholar
• Jagla, J. 2009–2010. “Zęby, robaki, ból i zaklęcie – Refleksje nad ikonografią stomatologiczną i folklorem zębowym.” Medycyna Nowożytna 16 (1): 7–29.
   Google Scholar
• Jagla, J. 2011. “Tajemnica skóry. Cz. 1, Święte uleczanie wobec chorób zakaźnych, dermatologicznych i wenerycznych. (Sylwetki patronów, ikonografia i obecność w kulturze).” Medycyna Nowożytna 17 (1): 7–24.
   Google Scholar
• Jaguś, I. 2002. Lecznictwo ludowe w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe.
   Google Scholar
• Jankowski, J. 1988. Historia medycyny średniowiecznej w Polsce. Człowiek–Populacja–Środowisko. Wrocław: Dolnośląskie Centrum Diagnostyki Medycznej Dolmed.
   Google Scholar
• Janowski, A., and T. Kurasiński. 2010. “Rolnik, wojownik czy „odmieniec”? Próba interpretacji obecności sierpów w grobach wczesnośredniowiecznych na terenie ziem polskich.” In Wymiary inności. Nietypowe zjawiska w obrzędowości pogrzebowej od pradziejów po czasy nowożytne. Acta Archaeologica Lodziensia 56, edited by K. Skóra and T. Kurasiński, 79–95. Łódź: Łódzkie towarzystwo Naukowe.
   Google Scholar
• Joshi, Y. K. 2001. “Symposium: Typhoid Fever. Clinical Features.” Journal, Indian Academy of Clinical Medicine 2 (1–2): 13–16.
   Google Scholar
• Kajkowski, K. 2015. “Slavic Journeys to the Otherworld. Remarks on the Eschatology of Early Medieval Pomeranians.” Studia Mythologica Slavica 18: 15–34.
   Google Scholar
• Karwot, E. 1955. Katalog Magii Rudolfa. Wrocław: Zakład Imienia Ossolińskich.
   Google Scholar
• Kaszewska, E. 1960. “Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Kałdusie, pow. Chełmno.” Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna 5: 143–181.
   Google Scholar
• King, G. 2017. “Rare Secrets of Physicke: Insect Medicaments in Historical Western Society.” In Care in the Past: Archaeological and Interdisciplinary Perspectives, edited by L. Powell, W. Southwell-Wright, and R. Gowland, 189–214. Oxford: Oxbow.
   Google Scholar
• Knüsel, C. 2002. “Of Crystal Balls, Political Power, and Changing Contexts: What the Clever Women of Salerno Inherited.” In Practitioners, Practices and Patients. New Approaches to Medical Archaeology and Anthropology, edited by P. A. Baker and G. Carr, 172–194. Oxford: Oxbow Books.
   Google Scholar
• Kolberg, O. 1867. Dzieła Wszystkie. Vol. 1. Kujawy. Warszawa: Drukarnia Jana Jaworskiego
   Google Scholar
• Kolberg, O. 1882. Dzieła Wszystkie. Vol. 15. Wielkie Księstwo Poznańskie. Kraków: Uniwersytet Jagielloński
   Google Scholar
• Kostrzewski, J. 1916. “Z badań nad zdrowotnością i długością życia w młodszej epoce kamiennej.” Jednodniówka 49–52.
   Google Scholar
• Kozłowski, T. 2011. “Analiza antropologiczna i tafonomiczna fragmentów kości ludzkich odkrytych na stanowisku 3 w Kałdusie (woj. kujawsko-pomorskie). Świadectwo praktyk ćwiartowania zwłok ludzkich?” In Archeologia epok brązu i żelaza. Studia i materiały, edited by J. Gackowski, 91–103. Vol. 2. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
   Google Scholar
• Kozłowski, T. 2012. Stan biologiczny i warunki życia ludności in Culmine na Pomorzu Nadwiślańskim (X-XIII wiek): Studium antropologiczne. Mons Sancti Laurentii. Vol. 7. Toruń: Wydawnictwo UMK.
   Google Scholar
• Kwiatkowska, B. 2005. Mieszkańcy średniowiecznego Wrocławia. Ocena warunków życia i stanu zdrowia w ujęciu antropologicznym. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
   Google Scholar
• Leciejewicz, L. 1987. “„In pago Silensi, vocabulo hoc a quodam monte … sibi indito”. O funkcji miejsc kultu pogańskiego w systemie politycznym Słowian zachodnich doby plemiennej.” Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka 42 (2): 125–136.
   Google Scholar
• Łęga, W. 1961. Ziemia chełmińska. Wrocław: PTL.
   Google Scholar
• Lehr-Spławiński, T. 2000. Żywoty Konstantyna i Metodego. Warszawa: Wydawnictwo Alfa.
   Google Scholar
• Lev, E. 2003. Medicinal Substances in Jerusalem from Early Times to the Present Day. British Archaeological Reports International Series. Oxford: Archaeopress.
   Google Scholar
• Lis, H., and P. Lis. 2009. Kuchnia Słowian. O żywności, potrawach i nie tylko…. Kraków: Libron.
   Google Scholar
• Longmore, M., I. B. Wilkinson, and S. R. Rajagopalan. 2007. Oksfordzki podręcznik medycyny klinicznej. Lublin: Czelej.
   Google Scholar
• Łosiński, W. 2002. “W sprawie “wschodniej drogi” dopływu monet arabskich do Wielkopolski w X wieku.” In Moneta Mediaevalis. Studia numizmatyczne i historyczne ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Suchodolskiemu w 65. rocznicę urodzin, edited by R. Kiersnowski, 185–192. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
   Google Scholar
• Magilton, J., F. Lee, and A. Boylston, eds. 2008. „Lepers outside the Gate”. Excavations at the Cemetery of the Hospital of St James and St Mary Magdalene, Chichester, 1986–87 and 1993. York: Council for British Archaeology.
   Google Scholar
• Makowiecki, D. 2010. Wczesnośredniowieczna gospodarka zwierzętami i socjotopografia in Cumine na Pomorzu Nadwiślańskim. Toruń: Wydawnictwo UMK.
   Google Scholar
• Makowiecki, D., and M. Makowiecka. 2010. “Charakterystyka zwierzęcych depozytów szkieletowych.” In Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie (stanowisko 4). Mons Sancti Laurentii, edited by W. Chudziak, 159–165. Vol. 5. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
   Google Scholar
• Mäntylä, S. 2007. “The Meaning Of Weapons As Grave Goods: Examples From Two Southwest Finnish Crusade Period Cemeteries.” Archaeologia Baltica 8: 302–309.
   Google Scholar
• Marcin of Urzędów. 1595. Herbarz polski, to jest o przyrodzeniu ziół i drzew rozmaitych. Kraków: Drukarnia Łazarzowa.
   Google Scholar
• Matczak, M. D. 2015. “Chorzy, niepełnosprawni we wczesnośredniowiecznym Culmine. Studium archeologiczno–antropologiczne.” PhD diss., Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
   Google Scholar
• Matczak, M. D., and T. Kozłowski. 2017. “Dealing with Difference: Using the Osteobiographies of a Woman with Leprosy and a Woman with Gigantism from Medieval Poland to Identify Practices of Care.” In New Developments in the Bioarchaeology of Care: Further Case Studies and Extended Theory, edited by L. Tilley and A. Schrenk, 125–151. Switzerland: Springer International.
   Google Scholar
• Miller, H., and N. Sykes. 2016. “Zootherapy in Archaeology: The Case of the Fallow Deer.” (Dama Dama Dama).” Journal of Ethnobiology 36 (2): 257–276. doi:10.2993/0278-0771-36.2.257.
   Web of Science ®Google Scholar
• Miller, J. 2008. An Appraisal of the Skulls and Dentition of Ancient Egyptians, Highlighting the Pathology and Speculating on the Influence of Diet and Environment. British Archaeological Reports International Series. Oxford: Archaeopress.
   Google Scholar
• Mitchell, P. D. 2004. Medicine in the Crusades: Warfare, Wounds and the Medieval Surgeon. Cambridge: Cambridge University Press.
   Google Scholar
• Morris, J. 2008a. “Associated Bone Groups; One Archaeologist’s Rubbish Is Another’s Ritual Deposition.” In Changing Perspectives on the First Millennium BC, edited by O. Davis, N. Sharples, and K. Waddington, 83–98. Oxford: Oxbow.
   Google Scholar
• Morris, J. 2010a. “The Composition and Interpretation of Associated Bone Groups from Wessex.” In Anthropological Approaches to Zooarchaeology: Colonialism, Complexity and Animal Transformations, edited by D. V. Campana, P. Crabtree, S. D. deFrance, J. Lev-Tov, and A. M. Choyke, 259–269. Oxford: Oxbow.
   Google Scholar
• Morris, J. 2010b. “Associated Bone Groups; beyond the Iron Age.” In Integrating Social and Environmental Archaeologies; Reconsidering Deposition, edited by J. Morris and M. Maltby, 12–23. Oxford: British Archaeological Reports.
   Google Scholar
• Morris, J. 2011. Investigating Animal Burials. Ritual, Mundane and Beyond. Oxford: British Archaeological Reports.
   Google Scholar
• Morris, J. 2014. “Explorations in Anatomy: The Remains from Royal London Hospital.” Anthropozoologica 49 (1): 109–120. doi:10.5252/az2014n1a08.
   Web of Science ®Google Scholar
• Morris, J., and B. Jervis. 2011. “What’s so Special? A Reinterpretation of Anglo-Saxon ‘Special Deposits’.” Medieval Archaeology 55 (1): 66–81. doi:10.1179/174581711X13103897378401.
   Web of Science ®Google Scholar
• Morris, J. T. 2008b. “Re-examining Associated Bone Groups from Southern England and Yorkshire, c.4000 BC to AD 1550.” PhD diss., Bournemouth University.
   Google Scholar
• Moszyński, K. 1967. Kultura ludowa Słowian. Vol. 2. part. 1. Warszawa: Książka i Wiedza
   Google Scholar
• Moździoch, S. 2000. “Archeologiczne ślady kultu pogańskiego na Śląsku wczesnośredniowiecznym.” In Człowiek–Sacrum–Środowisko. Miejsca kultu we wczesnym średniowieczu, edited by S. Moździoch, 155–194. Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
   Google Scholar
• Mynter, H. 1889. “Acute Infectious Osteomyelitis and Periostitis.” Annals of Surgery 10 (2): 87–97. doi:10.1097/00000658-188907000-00010.
   PubMedGoogle Scholar
• Neogi, T., D. Felson, J. Niu, M. Nevitt, C. E. Lewis, P. Aliabadi, B. Sack, J. Torner, L. Bradley, and J. Zhang. 2009. “Association between Radiographic Features of Knee Osteoarthritis and Pain: Results from Two Cohort Studies.” British Medical Association 339: b2844. doi:10.1136/bmj.b2844. August 21.
   Google Scholar
• Noryśkiewicz, A. M. 2004. “Analiza pyłkowa osadów biogenicznych terasy zalewowej Wisły w profilu Chełmno/ Rybaki.” In Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Kałdusie. Studia przyrodniczo-archeologiczne, edited by W. Chudziak, 143–150. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
   Google Scholar
• Ortner, D. J., and W. G. J. Putschar. 1985. Identification of Pathological Conditions in Human Skeletal Remains. Washington: Smithsonian Institution Press.
   Google Scholar
• Parker Pearson, M. 2011. The Archaeology of Death and Burial. Stroud: Sutton Publishing Limited.
   Google Scholar
• Polcyn, M. 2004. “Pozaekonomiczny aspekt źródeł paleoetnobotanicznych na przykładzie obiektu 4/98 z grodziska.” In Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Kałdusie. Studia przyrodniczo-archeologiczne, edited by W. Chudziak, 231–243. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
   Google Scholar
• Pour, H. A., and S. Gökçe. 2016. “Fever Evaluation, Complication and Treatment in Surgical Patients. Special Issue.” Clinical Medicine Research. Fever: Incidence, Clinical Assessment, Management Choices & Outcomes 5 (1–2): 11–15.
   Google Scholar
• Powell, L., W. Southwell-Wright, and R. Gowland. 2017. Care in the Past: Archaeological and Interdisciplinary Perspectives. Oxford: Oxbow.
   Google Scholar
• Priyambada, P., K. Joshi, and B. Ozdemir. 2017. “Hyperostosis Frontalis Interna (HFI): A Case Report and Review of Literature.” Case Reports in Internal Medicine 4 (1): 57–59. doi:10.5430/crim.v4n1p57.
   Google Scholar
• Reitsema, L., T. Kozłowski, D. E. Crews, M. A. Katzenberg, and W. Chudziak. 2017. “Resilience and Local Dietary Adaptation in Rural Poland, 1000–1400 CE.” Journal of Anthropological Archaeology 45: 38–52. doi:10.1016/j.jaa.2016.11.001.
   Web of Science ®Google Scholar
• Reynolds, A. 2009. Anglo-Saxon Deviant Burial Customs. Oxford: Oxford University Press.
   Google Scholar
• Roberts, C. A. 1999. “Disability in the Skeletal Record: Assumptions, Problems and Some Examples.” Archaeological Review from Cambridge 15 (2): 79–97.
   Google Scholar
• Roberts, C. A., and K. Manchester. 2010. The Archaeology of Disease. 2nd ed. Stroud: History Press.
   Google Scholar
• Robinson, J., L. de Beer, and A. Harnden. 2014. Matter of Faith: An Interdisciplinary Study of Relics and Relic Veneration in the Medieval Period. London: British Museum.
   Google Scholar
• Rusanova, I. P. 1992. “Kul’tovye města i jazyčeskie svjatilišča slavjan VI-XIIIvu.” Rossijskaja Archeologija 4: 50–67.
   Google Scholar
• Schuldt, E. 1985. Groß Raden. Ein slawischer Tempelort des 9./10. Jahrhunderts in Mecklenburg. Berlin: Akademie-Verlag.
   Google Scholar
• Słoń, M. 2000. “Szpital w Polsce średniowiecznej – O zakresie problematyki raz jeszcze.” Przegląd Historyczny 91 (1): 101–106.
   Google Scholar
• Smoczyńska-Reiner, D. 2007. “Świat pogańskich wierzeń ludowych w dziele “Summa de confessionis discretione” brata Rudolfa.” Slavia Antiqua. Rocznik Poświęcony Starożytnościom Słowiańskim 48: 189–250.
   Google Scholar
• Solecki, R. S. 1971. Shanidar: The First Flower People. New York: Alfred A. Knopf.
   Google Scholar
• Sørensen, M. L. S. 2009. “Gender, Material Culture, and Identity in the Viking Diaspora.” Viking and Medieval Scandinavia 5: 253–269. doi:10.1484/J.VMS.1.100680.
   Google Scholar
• Spodaryk, K. 2002. Patologia narządu ruchu. Warszawa: PZWL.
   Google Scholar
• Stanaszek, M. Ł. 1999. “Pochówki wampirów w Polsce wszesnopiastowskiej.” Archeologia Żywa 2: 36–40.
   Google Scholar
• Stanaszek, M. Ł. 2007. “Znaczenie cech morfofunkcjonalnych osobnika dla sposobu jego pochówku na przykładzie tzw. pochówków antywampirycznych.” In Środowisko pośmiertne człowieka. Funeralia Lednickie, edited by W. Dzieduszycki and J. Wrzesiński, 283–289. Vol. 9. Poznań: SNAP.
   Google Scholar
• Stoddart, S. 2002. “The Xaghra Shaman?” In Practitioners, Practices and Patients. New Approaches to Medical Archaeology and Anthropology, edited by P. A. Baker and G. Carr, 125–135. Oxford: Oxbow Books.
   Google Scholar
• Strojnowski, J. 1979. “Stan zdrowotny i medycyna Słowian według najwcześniejszych kronik.” Archiwum Historii Medycyny 1: 93–105.
   Google Scholar
• Sykes, N. 2003. “Animal Remains.” In Manor Farm, Portesham, Dorset: excavations on a multi-period religious and settlement site. Proceedings of the Dorset Natural History and Archaeological Society. Vol. 125, edited by J. Valentin, 23–69. Dorchester: Dorset Natural History and Archaeological Society.
   Google Scholar
• Taylor, L. J., ed. 2009. The Encyclopedia of Medieval Pilgrimage. Leiden: Brill.
   Google Scholar
• Tilley, L. 2017. “Showing that They Cared: An Introduction to Thinking, Theory and Practice in the Bioarchaeology of Care.” In New Developments in the Bioarchaeology of Care. Further Case Studies and Expanded Theory, edited by L. Tilley and A. Schrenk, 11–43. Switzerland: Springer International.
   Google Scholar
• Tilley, L., and A. Schrenk, eds. 2017. New Developments in the Bioarchaeology of Care. Further Case Studies and Expanded Theory. Switzerland: Springer International.
   Google Scholar
• Tilley, L., and M. F. Oxenham. 2011. “Survival against the Odds: Modelling the Social Implications of Care Provisions to Seriously Disabled Individuals.” International Journal of Paleopathology 1: 35–42. doi:10.1016/j.ijpp.2011.02.003.
   PubMed Web of Science ®Google Scholar
• Tilley, L., and T. Cameron. 2014. “Introducing the Index of Care: A Web-Based Application Supporting Archaeological Research into Health-Related Care.” International Journal of Paleopathology 6: 5–9. doi:10.1016/j.ijpp.2014.01.003.
   PubMed Web of Science ®Google Scholar
• Trinkaus, E. 1983. The Shanidar Neanderthals. New York: Academic Press.
   Google Scholar
• Tylkowa, D. 1989. Medycyna ludowa w kulturze wsi Karpat polskich. Tradycja i współczesność. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź: Ossolineum.
   Google Scholar
• Udziela, M. 1891. Medycyna i przesądy lecznicze ludu polskiego/ Przyczynek do etnografii polskiej. Warszawa: M. Arct.
   Google Scholar
• Vita beatae Hedwigis. 1993. Translated by A. Jochelson, M. W. Gogolewska. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, Centrum Badań Śląskoznawczych i Bohemistycznych.
   Google Scholar
• von Gersdorff, H. 1517. Feldtbůch der Wundtartzney. Strassburg: Durch Joannem Schott.
   Google Scholar
• Wachowski, K. 2005. “Średniowieczne pielgrzymki mieszkańców Śląska.” Archeologia Polski 50 (1–2): 103–128.
   Google Scholar
• Walsh, J. J. 1920. Medieval Medicine. London: A. & C. Black.
   Google Scholar
• Webb, D. 2002. Medieval European Pilgramage C.700-C.1500. New York: Houndmills.
   Google Scholar
• Weinkauf, M. 2006. “Wyroby metalowe. Narzędzia.” In Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie (stanowisko 1). Mons Sancti Laurentii, edited by W. Chudziak, 84–104. Vol. 3. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Universytetu Mikołaja Kopernika.
   Google Scholar
• Willows, M. 2017. “Prayers and Poultices: Medieval Health Care at the Isle of May, Scotland, C. 430–1580 AD.” In Care in the Past: Archaeological and Interdisciplinary Perspectives, edited by L. Powell, W. Southwell-Wright, and R. Gowland, 141–166. Oxford: Oxbow.
   Google Scholar
• Winiarska-Majczyno, M. 1983. “Wady twarzowo-szczękowo-zgryzowe i ich leczenie.” In Zarys stomatologii. Podręcznik dla studentów medycyny, edited by Z. Jańczuk, 34–71. Warszawa: PZWL.
   Google Scholar
• Wojtecka-Łukasik, E. 2009. “Patofizjologia tkanki łącznej.” In Patofizjologia. Podręcznik dla studentów medycyny, edited by S. Maśliński and J. Ryżewski, 840–877. Vol. 2. Warszawa: PZWL.
   Google Scholar
• Zimnowoda-Krajewska, B. 2011. “Toruński przytułek św. Wawrzyńca w świetle źródeł archeologicznych na tle średniowiecznego szpitalnictwa europejskiego.” Archaeologia Historica Polona 19: 47–70.
   Google Scholar
• Zoll-Adamikowa, H. 1988. “Przyczyny i formy recepcji rytuału szkieletowego u Słowian nadbałtyckich we wczesnym średniowieczu.” Przegląd Archeologiczny 35: 183–229.
   Google Scholar