From Santorini to Trieste and Suez: scientific knowledge, discovery and use of Theran earth in the Mediterranean (from the end of the eighteenth century to the beginning of the twentieth century)

Bibliography

Primary sources

• Angelopoulos, Elias. “Αι λιθόδμητοι δεξαμεναί Πειραιώς εν Κωφώ Λιμένι προς επισκευήν και καθαρισμόν των πλοίων.” Αρχιμήδης 1 (1899): 9–15 and Αρχιμήδης 2 (1899): 21–6.
   Google Scholar
• Choiseul-Gouffier, Marie Gabriel Florent Auguste de. Voyage pittoresque de la Grèce. Vol. I. Paris: J.J. Blaise, 1782.
   Google Scholar
• De Cigallas, Joseph. “Περί θηραϊκής γης (άσπας).” Νέα Πανδώρα 167 (1857): 547–550.
   Google Scholar
• Doanidis, Ioannis. Το άλευρον θηραϊκής γης. Εργοστάσιον παρασκευής αυτού εν Θήρα. Athens: Erga, 1929.
   Google Scholar
• Expédition Scientifique de Morée: section des sciences physiques. Vols. I–III. Paris: F.G. Levrault, 1832–1838.
   Google Scholar
• Exposition Universelle, 1855. Catalogue des objets exposés dans la section grecque de l’Exposition, précédé d’une introduction sur les produits et sur les principales industries du pays. Paris: Didot, 1855.
   Google Scholar
• Exposition Universelle de Paris 1878, Grèce. Catalogue descriptif des produits de l’exploitation des mines et de la métallurgie. Athens: “L’Indépendance hellénique”, 1878.
   Google Scholar
• Fiedler, Karl Gustav. Reise durch alle Theile des Königreiches Griechenland in Auftrag der Königl. Griechischen Regierung in den Jahren 1834 bis 1837. Vol. II. Leipzig: Fleischer, 1841.
   Google Scholar
• Fouqué, Ferdinand. Santorin et ses éruptions. Paris: G. Masson, 1879.
   Google Scholar
• Ginis, Aggelos. Η θηραϊκή γη και τα κονιάματα των λιμενικών έργων. Athens, 1905.
   Google Scholar
• Gounaris, Elias. Η εκμετάλλευσις των μεταλλείων της Ελλάδος κατά το έτος 1910. Athens: Ministry of National Economy, 1911.
   Google Scholar
• Gümbel, W. von. “Karl Gustav Fiedler.” Allgemeine Deutsche Biographie, 1878. http://www.deutsche-biographie.de/pnd116499664.html. Accessed July 10, 2017.
   Google Scholar
• Hansen, Christian. “Das Arsenal des österreichischen Lloyd in Triest.” Allgemeine Bauzeitung (1857): 422–426.
   Google Scholar
• Heider, Eduard J. Der Bau des vereinigten Slip- und Trocken-Dock’s im neuen Arsenale des österreichischen Lloyd in Triest: Ein Beitrag über die Verwendung der Santorin-Erde zu Wasserbauten. Trieste: Buchdruckerei des österreichisches Lloyd, 1856.
   Google Scholar
• Heider, Eduard J. Πραγματεία περί της Θηραϊκής γης. Translated from German by Panayotis Vouyoukas. Athens: Royal Printing House, 1858.
   Google Scholar
• Heider, Eduard J. De la terre de Santorin de ses propriétés et de son emploi pour les constructions hydrauliques. Extrait et traduit de l’ouvrage intitulé Der Bau des Vereinigten Slip-und trocken-Dock’s im neuen Arsenale des österreichischen Lloyd in Triest: Ein Beitrag über die Verwendung der Santorin-Erde zu Wasserbauten von Edouard J. Heider. Athens: Imprimerie Royale, 1859.
   Google Scholar
• Hiller von Gaertringen, F. Thera. Untersuchungen, Vermessungen und Ausgrabungen in den Jahren 1895–1898. Berlin: Verlag von Georg Reimer, 1899.
   Google Scholar
• Hiller von Gaertringen, F. “Η νήσος Θήρα.” Αρμονία 8 (1902): 442–448, 457–468.
   Google Scholar
• “Die Insel Santorin im griechischen Archipelagos und die in Triest und Venedig aus Santorin-Sackmauerwerk ausgeführten Baulichkeiten.” Allgemeine Bauzeitung (1848), 53–65.
   Google Scholar
• Körber, Karl von. “Neue Hafenbauten in Algier.” Allgemeine Bauzeitung (1840): 357–372.
   Google Scholar
• Körber, Karl von. “Über den Gebrauch der Santorinerde.” Allgemeine Bauzeitung (1841): 266–268.
   Google Scholar
• Kordellas, Andreas. Η Ελλάς εξεταζομένη γεωλογικώς και ορυκτολογικώς. Athens, 1878.
   Google Scholar
• Kordellas, Andreas. “Περί οψιανού, θηραϊκής γης και κισσήρεως.” Αρχιμήδης 4 (1899): 50–53.
   Google Scholar
• Kordellas, Andreas. Ο μεταλλευτικός πλούτος και αι αλυκαί της Ελλάδος. Athens, 1902.
   Google Scholar
• Kordellas, Andreas. “Περί θηραϊκής γης.” Αρχιμήδης 12 (1906): 116–118.
   Google Scholar
• Koutsoyannopoulos, I. D. “Τα ορυχεία της θηραϊκής γης.” In Σαντορίνη 1939–1940: γενική έκθεσις της γεωλογικής, ιστορικής, κοινωνικής, οικονομικής, τουριστικής και πολιτιστικής εν γένει εξελίξεως της νήσου, edited by Michalis Ant Danezis, 220–221. Αthens: Dialysmas, 1940.
   Google Scholar
• Lidorikis, G. P. Στατιστικαί πληροφορίαι περί των εξορυσσομένων ορυκτών και μεταλλευμάτων εν Ελλάδι. Athens: National Printing House, 1875.
   Google Scholar
• Linant de Bellefonds, Louis Maurice Adolphe, Bey. Mémoires sur les principaux travaux d’utilité publique, exécutés en Egypte depuis la plus haute antiquité jusqu’à nos jours. Paris: Arthus Bertrand, 1872–1873.
   Google Scholar
• Olivier, Guillaume Antoine. Voyage dans l’empire Othoman, l’Egypte et la Perse: Fait par ordre du Gouvernement, pendant les six premières années de la République. Vol. ΙΙ. Paris: Imprimerie H. Agasse, An 9 [=1801].
   Google Scholar
• Pègues, Abbé. Histoire et phénomènes du Volcan et des îles volcaniques de Santorin d’un coup d’œil sur l’état moral et religieux de la Grèce moderne composé en 1837. Paris: Imprimerie Royale, 1842.
   Google Scholar
• Περιληπτική περιγραφή των εις την Παγκόσμιον Έκθεσιν της Βιέννης του έτους 1873 αποσταλησομένων μαρμάρων και ορυκτών. Athens: National Printing House, 1873.
   Google Scholar
• Prucha, Joseph. “On the Use of Santorin Earth in the Construction of Hydraulic Works on the Sea Coast.” Minutes of Proceedings of the Institution Civil Engineers: With Other Selected and Abstracted Papers, Vol. XLV. Session 1875–76; Part III, 291–295. London, 1876.
   Google Scholar
• Pückler Muskau, Hermann. Der Vorläufer. Stuttgart: Hallberger, 1838.
   Google Scholar
• Ross, Ludwig. Reisen auf den griechischen Inseln des ägäischen Meeres. Vol. I. Stuttgart: Cotta, 1840.
   Google Scholar
• Russegger, Joseph. Reisen in Europa, Asien und Afrika: mit besonderer Rücksicht auf die naturwissenschaftlichen Verhältnisse der betreffenden Länder, unternommen in den Jahren 1835 bis 1841. Vols. 1–7. Stuttgart: E. Schweizerbart’sche, 1841–1849.
   Google Scholar
• Thévenot, Jean de. Voyages de Mr de Thévenot tant en Europe qu’en Asie & en Afrique. Vol. I. Paris: Angot, 1689.
   Google Scholar
• Tournefort, Joseph Pitton de. Relation d’un voyage du Levant: fait par ordre du roy contentant l’histoire ancienne et moderne de plusieurs Isles de l’Archipel, de Constantinople, des Côtes de la Mer Noire, de l’Armenie, de la Georgie, des frontières de Perse et de la Asie Mineure. Vol. I. Paris: Imprimerie Royale, 1717.
   Google Scholar
• Tournefort, Joseph Pitton de. Ταξίδι στην Κρήτη και τις νήσους του Αρχιπελάγους 1700–1702. Translated and edited by Makis Apergis and Myrto Apergi, notes by Makis Apergis and Eirini Lydaki. Herakleio: Crete University Press, 2003.
   Google Scholar
• Vournazos, Alexandros. Η θηραϊκή γη από απόψεως επιστημονικής και τεχνικής. Athens, 1904.
   Google Scholar
• Vouyoukas, Panayotis. Σύντομος περιγραφή των ορυκτών της Ελλάδος. Athens, 1856.
   Google Scholar
• Zizilas, Panayotis. “Περί θηραϊκής γης.” Αρχιμήδης 12 (1906): 118–123.
   Google Scholar

Secondary sources

• Académie des Sciences. L’expédition d’Égypte, une entreprise des Lumières 1798–1801. Paris: Technique et Documentation, 1999.
   Google Scholar
• Agriantoni, Christina. “Βιομηχανία.” In Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα: Οι Απαρχές, 1900–1922, edited by Christos Hadziiossif, 173–221. Athens: Vivliorama, 1999.
   Google Scholar
• Agriantoni, Christina, and Aggeliki Fenerli. Ερμούπολη-Σύρος. Ιστορικό οδοιπορικό. Athens: Olkos, 1999.
   Google Scholar
• Alleaume, Ghislaine. “De la marche à la frontière. Aménagement du territoire et gestion des populations dans le Delta oriental de 1820 à 1880.” In L’isthme et l’Égypte au temps de la Compagnie universelle du canal maritime de Suez, 1858–1956, textes réunis par Claudine Piaton, 251–271. Cairo: Institut Français d’Archéologie Orientale, 2016.
   Google Scholar
• Antoniou, Yiannis, and Michalis Assimakopoulos. “Notes on the Genesis of the Greek Engineer in the Nineteenth Century: The School of Arts and the Military Academy.” In Science, Technology and the Nineteenth Century State: The Role of the Army, edited by Konstantinos Chatzis and Efthymios Nicolaïdis, 91–138. Athens: National Hellenic Research Foundation, 2003.
   Google Scholar
• Arkitekten Christian Hansen I Grækenland 1833–1850. Copenhagen: Kunstakademiets Bibliotek, 1986.
   Google Scholar
• Asdrachas, Spyros. “Οι πολιτικοί όροι του οικονομικού. Οι κατακτήσεις και η οικονομική τους λογική. Η οθωμανική επικράτεια.” In Ελληνική οικονομική ιστορία, ιε΄- ιθ΄ αιώνας, edited by Spyros Asdrachas, 249–269. Vol. I. Athens: Cultural Foundation of the Piraeus Bank Group, 2003.
   Google Scholar
• Asdrachas, Spyros. “Η κατανομή και σύνθεση της βιοτεχνίας. Βιοτεχνία της υπαίθρου και βιοτεχνία των πόλεων.” In Ελληνική οικονομική ιστορία, ιε΄- ιθ΄ αιώνας, edited by Spyros Asdrachas, vol. 1: 357–422. Athens: Cultural Foundation of the Piraeus Bank Group, 2003.
   Google Scholar
• Ash, Eric. “Introduction: Expertise and the Early Modern State.” Osiris 25, no. 1 (2010): 1–24.
   Google Scholar
• Belavilas, Nikos, Antonis Fragiskos, and Leda Papastefanaki. “Θήρα.” In Ορυχεία στο Αιγαίο. Βιομηχανική αρχαιολογία στην Ελλάδα, edited by Nikos Belavilas and Leda Papastefanaki, 154–162. Athens: Melissa Publishing, 2009.
   Google Scholar
• Belavilas, Nikos, Antonis Fragiskos, and Leda Papastefanaki. “Μήλος.” In Ορυχεία στο Αιγαίο. Βιομηχανική αρχαιολογία στην Ελλάδα, edited by Nikos Belavilas and Leda Papastefanaki, 116–145. Athens: Melissa Publishing, 2009.
   Google Scholar
• Ben-Artzi, Yossi. “The Idea of Mediterranean Region in Nineteenth to Mid Twentieth-Century German Geography.” Mediterranean Historical Review 19 (2004): 2–15.
   Google Scholar
• Bernard, Paul. “Le voyage dans l’Empire Othoman, l’Egypte et la Perse de Guillaume-Antoine Olivier, naturaliste et envoyé de la République (1792–1798).” Comptes Rendus des Séances de l’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres 4 (1997): 1157–1244.
   Google Scholar
• Bertilorenzi, Marco, Jean-Philippe Passaqui, and Anne-Françoise Garçon, eds. Entre technique et gestion. Une histoire des «Ingénieurs civils des mines» (XIXe-XXe siècles). Paris: Presses des Mines, 2016.
   Google Scholar
• Borutta, Manuel, and Sakis Gekas. “A Colonial Sea: The Mediterranean, 1798–1856. Introduction.” European Review of History: Revue Européenne d’ Histoire 19, no. 1 (2012): 1–13.
   Web of Science ®Google Scholar
• Borutta, Manuel, and Fabian Lemmes. “Die Wiederkehr des Mittelmeerraumes. Stand und Perspektiven der neuhistorischen Mediterranistik.” Neue Politische Literatur 58 (2013): 389–419.
   Google Scholar
• Bostan, Idris. “Imperial Arsenal.” In Encyclopaedia of Islam, edited by Kate Fleet et al., 142–145. Vol. 3. Leiden: Brill, 2015.
   Google Scholar
• Bourguet, Marie Noëlle, Bernard Lepetit, Daniel Nordman, and Maroula Sinarellis, eds. L’invention scientifique de la Méditerranée. Égypte, Morée, Algérie. Paris: EHESS, 1998.
   Google Scholar
• Bourguet, Marie Noëlle, Daniel Nordman, Vassilis Panayotopoulos, and Maroula Sinarellis, eds. Enquêtes en Méditerranée. Les expéditions françaises d’Egypte, de Morée et d’Algérie. Athens: Institut de Recherches Néohelléniques/F.N.R.S., 1999.
   Google Scholar
• Bourguet, Marie Noëlle, and Bernard Lepetit. “Remarques sur les images de la Méditerranée (1750–1850).” In L’invention scientifique de la Méditerranée. Égypte, Morée, Algérie, edited by Marie Noëlle Bourguet, Bernard Lepetit, Daniel Nordman, and Maroula Sinarellis, 13–26. Paris: EHESS, 1998.
   Google Scholar
• Chatzis, Konstantinos. “Des ingénieurs militaires au service des civils: les officiers du Génie en Grèce au XIXe siècle.” In Science, Technology and the Nineteenth Century State: The Role of the Army, edited by Konstantinos Chatzis and Efthymios Nicolaïdis, 69–87. Athens: National Hellenic Research Foundation & Laboratoire Techniques, Territoires et Sociétés / C.N.R.S., 2003.
   Google Scholar
• Chatzis, Κonstantinos, and Efthymios Nicolaïdis, eds. Science, Technology and the Nineteenth Century State: The Role of the Army. Conference Proceedings. Athens: National Hellenic Research Foundation & Laboratoire Techniques, Territoires et Sociétés / C.N.R.S., 2003.
   Google Scholar
• Cholevas, Nikos. Ο αρχιτέκτων Χριστιανός Χάνσεν στην Τεργέστη: Το κτηριακό συγκρότημα του ναυστάθμου των αυστριακών Λλόυντ. Athens, 1982.
   Google Scholar
• Drakakis, Andreas. Ιστορία του οικισμού της Ερμουπόλεως (Σύρας). Athens, 1979.
   Google Scholar
• Janssen, Marco A., Jeroen C. J. M. van den Bergh, Pieter J. H. van Beukering, and Rutger Hoekstra. “Changing Industrial Metabolism: Methods for Analysis.” Population and Environment 23, no. 2 (2001): 139–156.
   Web of Science ®Google Scholar
• Jontes, L., and G. Müller. “Josef von Russegger.” In Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950, vol. 9 334–335. Vienna: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1998.
   Google Scholar
• Koumanoudis, Ι. Ν. “Περίγραμμα δημώδους θηραϊκής αρχιτεκτονικής: οι οικισμοί και η κατοικία.” Επετηρίς Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, Η (1969–1970): 9–53.
   Google Scholar
• Laudan, Rachel. “The History of Geology, 1780–1840.” In Companion to the History of Modern Science, edited by R. C. Olby, G. N. Cantor, J. R. R. Christie, and M. J. S. Hodge, 314–325. London and New York: Routledge, 1990.
   Google Scholar
• Leivadaros, Roussetos. “Τα ορυχεία θηραϊκής γης. Μια ιστορική καταγραφή.” In Σαντορίνη, Θήρα, Θηρασία, Ασπρονήσι, Ηφαίστεια, edited by Ioannis M. Danezis, 471–474. Athens: Adam, 2001.
   Google Scholar
• Leivadaros, Roussetos. “Η ιστορική διαδρομή, η εκμετάλλευση και η κοινωνική διάσταση των ορυχείων της Σαντορίνης.” In Conference Proceedings Ιστορικά Μεταλλεία στο Αιγαίο, 19ος-20ος αιώνας, 115–127. Athens: Cultural Foundation of the Piraeus Bank Group, 2005.
   Google Scholar
• Lepetit, Bernard. “Missions scientifiques et expéditions militaires: remarques sur leurs modalités d’articulation.” In L’invention scientifique de la Méditerranée. Égypte, Morée, Algérie, edited by Marie Noëlle Bourguet, Bernard Lepetit, Daniel Nordman, and Maroula Sinarellis, 97–116. Paris: EHESS, 1998.
   Google Scholar
• Liata, Eftychia. Η Σέριφος κατά την Τουρκοκρατία. Athens: Commercial Bank of Greece, 1987.
   Google Scholar
• McNeill, John. The Mountains of the Mediterranean World. An Environmental History. New York, NY: Cambridge University Press, 1992.
   Google Scholar
• McNeill, John, and Verena Winiwarter. “Soils, Soil Knowledge and Environmental History.” In Soils and Societies: Perspectives from Environmental History, edited by John McNeill and Verena Winiwarter, 1–6. Isle of Harris: White Horse Press, 2006.
   Google Scholar
• Michel, Nicolas. “La Compagnie du canal de Suez et l’eau du Nil (1854–1896).” In L’isthme et l’Égypte au temps de la Compagnie universelle du canal maritime de Suez, 1858–1956, textes réunis par Claudine Piaton, 273–301. Cairo: Institut Français d’Archéologie Orientale, 2016.
   Google Scholar
• Montel, Nathalie. Le chantier du canal de Suez (1859–1859). Une histoire des pratiques techniques. Paris: Presses des Ponts et Chaussées-Editions In Forma, 1998.
   Google Scholar
• Panzac, Daniel. La marine ottoman. De l’apogée à la chute de l’Empire (1572–1923). Paris: CNRS éditions, 2009.
   Google Scholar
• Papanikolaou Christensen, Aristea. Χριστιανός Χάνσεν: Επιστολές και σχέδια από την Ελλάδα. Athens: Okeanida, 1993.
   Google Scholar
• Papastefanaki, Leda. “Οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές στο Αιγαίο (19ος–20ός αι.): το παράδειγμα των ορυχείων.” In Ορυχεία στο Αιγαίο. Βιομηχανική αρχαιολογία στην Ελλάδα, edited by Nikos Belavilas and Leda Papastefanaki, 36–55. Athens: Melissa Publishing, 2009.
   Google Scholar
• Papastefanaki, Leda. “Mining Engineers, Industrial Modernization and Politics in Greece, 1870–1940.” The Historical Review/La Revue Historique 13 (2016): 71–115.
   Google Scholar
• Papastefanaki, Leda. Η φλέβα της γης. Τα μεταλλεία της Ελλάδας, 19ος–20ός αιώνας. Athens: Vivliorama Publishing, 2017.
   Google Scholar
• Picon, Antoine. “L’Orient saint-simonien: un imaginaire géopolitique, anthropologique et technique.” In Enquêtes en Méditerranée. Les expéditions françaises d’Egypte, de Morée et d’Algérie, edited by Marie Noëlle Bourguet, Daniel Nordman, Vassilis Panayotopoulos, and Maroula Sinarellis, 227–238. Athens: Institut de Recherches Néohelléniques/F.N.R.S., 1999.
   Google Scholar
• Picon, Antoine. Οι σαινσιμονιστές. Ορθός λόγος, φαντασιακό, ουτοπία. Translated into Greek by Marina Chronopoulou, edited by Christina Agriantoni. Athens: Cultural Foundation of the Piraeus Bank Group, 2007.
   Google Scholar
• Seirinidou, Vaso. “Πέρα από τη θάλασσα. Η Μεσόγειος ως διανοητική κατηγορία.” Διαχρονία 3 (2012): 17–27.
   Google Scholar
• Shavit, Yaakov. “The Mediterranean World and ‘Mediterraneanism’: The Origins, Meaning and Application of a Geo-Cultural Notion in Israel.” Mediterranean Historical Review 3, no. 2 (1988): 96–117.
   Google Scholar
• Shavit, Yaakov. “Mediterranean History and the History of the Mediterranean: Further Reflections.” Journal of Mediterranean Studies 4, no. 2 (1996): 313–329.
   Web of Science ®Google Scholar
• Shaw, Stanford. “Selim III and the Ottoman Navy.” Turcica I (1969): 211–241.
   Google Scholar
• Sinarellis, Maria. Δρόμοι και λιμάνια στην Ελλάδα, 1830–1880. Athens: Cultural Foundation ETVA, 1989.
   Google Scholar
• Sinarellis, Maroula. “La géologie et l’image de la Méditerranée.” In Enquêtes en Méditerranée. Les expéditions françaises d’Egypte, de Morée et d’Algérie, edited by Marie Noëlle Bourguet, Daniel Nordman, Vassilis Panayotopoulos, and Maroula Sinarellis, 131–139. Athens: Institut de Recherches Néohelléniques / F.N.R.S., 1999.
   Google Scholar
• Tafla, Bairu. Ethiopia and Austria. A History of their Relation. Wiesbaden: Harrassowitz, 1994.
   Google Scholar
• Travlos, Ioannis, and Aggeliki Kokkou. Ερμούπολη. Η δημιουργία μιας νέας πόλης στη Σύρο στις αρχές του 19^ου αιώνα. Athens: Commercial Bank of Greece, 1980.
   Google Scholar
• Tzachili, Iris. Οι αρχές της Αιγαιακής προϊστορίας. Οι ανασκαφές στη Θήρα και τη Θηρασία τον 19^ο αιώνα. Athens: Kathimerini, 2006.
   Google Scholar
• Vérin, Hélène. La gloire des ingénieurs. L’intelligence technique du XVIe au XVIIIe siècle. Paris: Albin Michel, 1993.
   Google Scholar
• Yildirim, Onur, and Eyüp Őzveren. “An Outline of Ottoman Maritime History.” In New Directions in Mediterranean Maritime History, Research in Maritime History 28, edited by Gelina Harlaftis and Carmel Vassalo, 147–170. Newfoundland: International Maritime Economic History Association, 2004.
   Google Scholar