![Sample our Humanities journals, sign in here to start your FREE access for 14 days]({"type":"image" , "src" : "/sda/5939/TOC-Subject-Sample-2021-Humanities.jpg"})
ABSTRACT
Dutch reading culture is so international that it is fair to say foreign texts in Dutch translation are part of Dutch literature. But translation of literature ‘into Dutch’ is itself not without pitfalls, it proves to be an arena where Dutch diverging linguistic norms become visible. Retranslation can be a means to negotiate these complex target culture norms. In the Dutch language literary field the policy of avoiding ‘Flemish’ for the Dutch language book market seems to have been consistent and widespread as e.g. the case of Richard Scarry’s ABC-books shows. Three consecutive translations of Rudyard Kipling’s The Jungle Books, seen from a cultural-political angle, clearly show how the unity or heterogeneity of the Dutch speaking literary field is negotiated. My paper demonstrates how retranslations can serve as negotiations between not only source and target culture but even within the target culture itself.
Disclosure Statement
No potential conflict of interest was reported by the author(s).
Notes
1. This idea has been called the ‘translation pact’ by Cecilia Alvstad (Citation2014): readers tend to read translations as if they were source texts.
2. In this paper I do not discuss the well-known concepts of domestication and foreignization introduced in Translation Studies by Lawrence Venuti.
3. ‘Het fondsbeleid van Deltas is gericht op de breedte: zoveel mogelijk boeken voor een zo breed mogelijk publiek. (…) De Nederlandstalige uitgaven verschijnen zowel in Nederland als in België terwijl de Franstalige versie in België en Frankrijk uitkomt. Daarbij wordt er zorgvuldig op gelet dat er geen Vlaams cq Waals taalgebruik in de boeken voorkomt: de Nederlanders en de Fransen zijn daarvoor immers nogal gevoelig!’ (my translations with the help of DeepL).
4. ‘Hier is een geheel nieuw woordenboek (…) Het eerste doel is natuurlijk prettige ontspanning. Maar “Mijn leuk ABC” heeft ook een positieve opzet. Het is zo opgevat dat het de leesvaardigheid en het taalgevoel van het kind verbetert, en wel op zo’n eenvoudige en natuurlijke wijze dat het leren een plezier wordt.’
5. The ‘adapter’ mentioned in the 1969 preface is Wim K. Goderis, a Belgian born in Roeselare (1911–1983). He was the director of the Standaard Uitgeverij.
6. ‘De bewerker heeft bij de keuze van de woorden uiteraard gegrepen naar het gangbare woord, dat in Noord en Zuid tot de beschaafde omgangstaal behoort. Een enkele maal zullen Vlaamse kinderen eerst even moeten wennen aan het betere – vaak enig juist – Nederlandse woord, dat zij jammer genoeg nog niet voor het dagelijkse gebruik in hun woordenschat hebben opgenomen, zoals bijvoorbeeld: huilen in plaats van schreien, spijker in plaats van nagel, botten in plaats van beenderen (knoken), laarzen in plaats van botten, roomijs in plaats van ijsroom.’
7. ‘Normaal gesproken geven wij geen aparte versies uit voor de Vlaamse en de Nederlandse markt. Wel proberen wij als Vlaamse uitgeverij zo veel mogelijk rekening te houden met Nederlandse voorkeuren en taalnormen omdat we uit ervaring weten dat de Nederlandse lezer daar doorgaans gevoeliger aan is dan de Vlaamse lezer.’
8. ‘Normaal gesproken werken wij voor al onze vertalingen van buitenlandse uitgaven met freelance vertalers. Bij een herwerking zoals deze zou het echter goed kunnen dat iemand van onze interne bureauredactie hiernaar heeft gekeken, omdat er dan van de Nederlandse vertaling wordt vertrokken en niet van de originele Engelse tekst. Onze bureauredactie bestaat ook uitsluitend uit gediplomeerde vertalers.’
9. For a full translation history into Dutch up to 2012, I refer to the master’s thesis of Alexandra Kist under the supervision of Cees Koster (Kist Citation2015).
10. I have written about Thiry’s publishing and translation policy more extensively in Brems 2017.
11. ‘het Noorden onmogelijk het culturele moederland van Vlaanderen kon zijn’.
12. ‘een initiatief door “Die Poorte” het eerst in Vlaanderen aangedurfd en volgehouden’.
13. ‘Voor de niet-Vlaamsche werken, dus de werken die moesten vertaald worden werden geen vertalingen ergens uit het Nederlandscch (sic) overgenomen. Dergelijke vertalingen stroken vaak niet met den romantischen aard van ons volk. Daarom werden alle buitenlandsche boeken (…) naar Vlaamsche aard vertaald’.
14. ‘boeken die hun betekenis hebben in de wereldliteratuur en die (niet) zullen verouderen om de diepe zin der waarheden die erin worden voorgehouden’.
15. ‘De Noorderling die niet vertrouwd is met het Vlaamsche idioom zal misschien hier en daar op een zinswending stooten die hem gewrongen voorkomt, maar inderdaad sluit het soepele simpele Vlaamsch van dezen tekst zoo prachtig aan bij Kiplings taal dat het lezen een genot is.’
16. ‘(V)erminkt komt een ontstellend groot deel der buitenlandsche literatuur tot den Nederlandschen lezer. En wanneer een boek eenmaal slecht is vertaald is de kans zeer klein dat er ooit een betere vertaling van komt.’
17. Geen beter geschenk kon ‘Die Poorte’ ons aanbieden dan Kipling’s beide Djungel-boeken (…) voortreffelijk uit het Engelsch vertaald door Michiel Duyvewaert.’
18. ‘in nieuwe spelling, van de slordige vertaling, destijds bij Die Poorte verschenen, en waarin wij zoveel van de stylistische volkomenheid van het oorspronkelijke moeten missen.’
19. ‘Het Djungelboek’ verscheen in een Vlaamse vertaling van J. en M. Duyvewaert bij de Wereldbibliotheek. Deze vertaling is leesbaar, maar niet altijd gelukkig.’
20. ‘Het Jungleboek van Kipling heeft het toevallig wel goed gedaan in Nederland (…). Iedereen in Nederland vond het zo mooi! Maar het kwam door een goede timing. Want was er toen toevallig een Nederlandse editie op de markt gebracht, dan weet ik zeker dat ons boek in Nederland een flop zou zijn geworden.’
21. ‘Specifiek Vlaams idioom moet, om aan de wensen van het Nederlandse publiek tegemoet te komen, helaas veranderd worden. Zo werd brousse, dat in het Zuidnederlands woordenboek wel vermeld staat, voor de vertaling van Het jungleboek omgezet in oerwoud en jungle. Om zo weinig mogelijk werk te hebben met het omzetten van Vlaams idioom, werkt Soethoudt veel met Nederlandse vertalers.’
22. ‘duidelijk (…) maken dat Nederlandse besprekingen van Vlaamse boeken als “racistisch” werden ervaren’.
23. ‘Wanneer twee landen een Taalunie vormen zou het voor het spraakmakende land een daad van grootmoedigheid kunnen zijn in besprekingen van boeken van het andere land, de “racistische” opmerkingen over de taalverschillen te laten vallen en enkel te wijzen op dat wat ons bindt.’
24. ‘Nemen we bijv. “oerwoud”, “wildernis” en daarnaast het van het Maleis stammende “rimboe”, komend uit de Nederlandse koloniale periode, terwijl het in Vlaanderen algemeen gebruikte “brousse” enkel in het Zuid-Nederlands woordenboek voorkomt. “Brousse” stamt uit het Belgisch koloniaal verleden.’
25. ‘dat de vertaling daarbij voortreffelijk is en je geen moment denkt een boek te lezen dat honderdtwintig jaar oud is, helpt ook’.
26. ‘Ik hoop dat mijn vertolking hetzelfde ouderwetse leesplezier verschaft als de originele Jungleboeken. Om dat effect te bereiken heb ik de tekst onbevangen benaderd – zonder voorkennis van eerdere vertalingen – en redelijk los vertaald. Ik wilde het tempo en de leesbaarheid waarborgen: voor mij de bepalende kenmerken en kracht van Kiplings tekst. Dat mijn zinnen daardoor anders zijn opgebouwd dan die van Kipling, vind ik niet erg.’
27. ‘Tekstuele eigenaardigheden heb ik niet zomaar weggepoetst. En natuurlijk heb ik rekening gehouden met de tijd waarin het verhaal geschreven is en de sfeer die Kipling oproept. Zo heb ik gezocht naar een soort klassiek, tijdloos Nederlands. Ik schrijf bijvoorbeeld over de vermetelheid van de man en verzengende junglehitte.’
Additional information
Notes on contributors
Elke Brems
Elke Brems is head of the Research Unit of Translation Studies at KU Leuven (Belgium). She is a Board member of CETRA (Centre for Translation Studies) and CERES (Centre for Reception Studies). She coordinates projects about the international circulation of Dutch literature and about intra-Belgian translations.